Zowel in de kunst als in de kerk zoekt men naar het origineel, de echte God

Voorafgaand: sommigen hebben gehoord dat er iets nieuws komt. Er wordt ook een tijdstip vermeld, een ‘inlooptijd’ wanneer de mensen zich mogen verzamelen: 17.30 uur, 11 mei in het Centrum Beeldende Kunst in Amsterdam-Zuidoost.

Ik moet in mijn leven tientallen vernissages hebben meegemaakt, maar iedere keer word ik weer getroffen door de opgetogen sfeer. Er staat iets te gebeuren, er wordt iets onthuld. Natuurlijk is er ook dat receptieachtige deel, wanneer er nog geen officieel woord is gesproken, en de bezoekers onwennig ronddwalen zonder handleiding; vertrouwen op eigen inzicht blijft moeizaam. Vandaar dat er opzichtig wordt gegroet en in de lucht gekust, je zou zweren dat het de bezoekers erom te doen is elkaar te zien, en niet het nieuwe.

Maar er is alvast een band: allen aanwezig zijn in blijde verwachting.

Ik kan niet nalaten om te denken: zou het er ook zo aan toe zijn gegaan bij samenkomsten van de eerste christenen? Er gaat een gerucht door de stad: moet je horen, daar en daar wordt een ongehoorde boodschap verkondigd, verzamelen bij dat huis, rond die en die tijd. Daar tref je andere belangstellenden, en ook wat ingewijden, die al vertrouwd zijn met dat nieuwe. Waarschijnlijk geen luchtzoenen toen, maar wel de geruststellende constatering dat meer mensen zich geroepen hebben gevoeld.

Je bent niet de enige gek.

In het Centrum in Zuidoost wordt de kunsttentoonstelling Knights in Shining Armour geopend, vrij vertaald: ‘Reddende Engelen’, samengesteld door curator Claudio Ritfeld. De ondertitel: Reappropiating the appropiated. Wie een beetje bekend is met de kunstscene kijkt niet op van deze mirakeltaal. De transsubstantiatieleer is er niets bij. Ik zeg het even zo: datgene wat gekaapt was, wordt teruggekaapt.

In dit geval: in het verleden werden kunstuitingen van zwarte makers toegeëigend door witte kunstenaars en publiek, waarna nu de confrontatie volgt met hedendaagse zwarte makers, die een beeldend antwoord geven op die ‘roof.’

Ritfeld wil zijn bedoelingen verder niet toelichten; dat dwingt de kijkers maar in een hokje en een hoekje. Oordeel zelf.

Hij verklapt dat het niet per se gaat over ‘trauma’ en ‘pijn’ – al die ingrediënten die vaste prik zijn bij ‘zwarte kunst’. Zijn suggestie: denk ook eens aan ‘veerkracht’ en ‘humor.’

Gelukkig zijn er daarna cocktails en lopen de toeschouwers nog steeds rond zonder dichtgetimmerde toelichting, maar wel met een glaasje in de hand. Dat maakt onbekommerder.

Wat was nu precies de boodschap? En hoe die in de praktijk te brengen?

Weer mijn associatie met zo’n 2000 jaar her. Er bestond nog geen Nieuw Testament, er waren wat overgeleverde woorden van J. Christus, die bepaald niet altijd klip en klaar waren. Wat was nu precies de boodschap? En hoe die in de praktijk te brengen?

Veel gelovigen van toen zullen het idee hebben gehad dat hun joodse religie gekaapt werd, en op aan aantal punten zo veranderd dat je niet meer wist wat je moest geloven. Al waren er ook joodse volgelingen die deze J.C. nog persoonlijk hadden gekend en die volhielden geen breuk, maar een verbreding van het oude geloof voor te staan.

Hoe nieuw kan iets zijn dat nadrukkelijk verwijst naar het voorafgaande?

Kerken en kunstcentra zijn verwikkeld in die parallelle zoektocht naar het origineel, de echte God. Maar het nieuwe verwachten we inmiddels van de kunst, niet van de kerk. Zie ook de titel van Tomás Halíks laatste boek: De namiddag van het christendom.

In Zuidoost was het ondertussen avond geworden.

Stephan Sanders (1961) studeerde filosofie en politieke wetenschappen. Hij is schrijver en presentator. In deze krant beschreef hij in een serie verhalen over hoe hij gelovig werd. Lees hier zijn columns terug.