Zit onder de sympathie voor boeren wellicht weerzin tegen klimaatafspraken?

Half Nederland is op vakantie, maar niet de boeren. Hun werk gaat altijd door, zeker in de zomer. En dus ook het protest, met afgelopen week afval en hooibalen op snelwegen, brandjes in de berm en bedreigingen van aannemers die de blokkades opruimden. Ook bestuurders die de ondersteboven hangende vlaggen wilden weghalen, werden bedreigd.

De acties van de boeren worden agressiever, maar aan de sympathie voor hen doet dat weinig af. Volgens I&O Research, die hier een kleine twee weken geleden in opdracht van NOS onderzoek naar deed, heeft ruim twee derde van de Nederlanders begrip voor hun onvrede. Geen ander protest kan op zoveel coulance rekenen. Groepen die rebelleren tegen extinctie, tekorten in de zorg of het falende asielbeleid, verliezen alle steun zodra ze wegen blokkeren. Hoe kan het dat de boeren op zoveel sympathie kunnen rekenen?

Dat komt waarschijnlijk omdat een groot deel van de bevolking ‘Nederlander-met-een-boerenachtergrond’ is. Ze zijn eerste, tweede of derde generatie afstammeling van boeren, boerinnen of boerenknechten. Dat schept een band. En maakt trots, omdat ‘onze’ boeren de naam hebben harde werkers te zijn. Niet al te spraakzaam, maar met het hart op de goede plaats. Het televisieprogramma Boer zoekt vrouw bevestigt dat imago nog eens.

Vadertje Staat is ten grave gedragen

Wat zeker meespeelt, is dat veel Nederlanders de bestaansonzekerheid waarmee de boeren kampen, herkennen. Door de flexibilisering van werk zijn we steeds minder zeker van onze baan, inkomen, bezit en vermogen. Daar bovenop hebben de marktwerking in de zorg en elders ons beroofd van de zekerheid van huisvesting, sociale zekerheid, rechtsbijstand en hulp als het erop aan komt. Vadertje Staat is ten grave gedragen.

Daarvoor in de plaats kwam een overheid die het op vele fronten laat afweten. Nederland is een ‘holle staat’, schrijven historicus Bram Mellink en socioloog Merijn Oudenampsen in Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis. Ze wijzen naar een overheid die niet langer zelf de publieke taken uitvoert, maar deze uitbesteedt aan non-profitorganisaties of partijen met winstoogmerk. Wat de boeren overkomt, eerst tot schaalvergroting worden aangespoord en dan tot gedwongen uitkoop, is exemplarisch voor de bestaansonzekerheid waartoe neoliberaal beleid kan leiden.

Maar onder de sympathie voor de boeren kan ook weerzin zitten tegen de klimaatafspraken die Nederland in internationaal verband heeft gemaakt. Die hebben impact op de kwaliteit van ons leven. Nederlanders zullen linksom of rechtsom aan welvaart en comfort inboeten. Dat roept weerstand op. De steun aan de Nederlandse boeren door radicaal-rechtse politici als Baudet, Trump en Le Pen speelt in op die weerstand. Zij spiegelen potentiële kiezers een toekomst voor waarin alles bij het oude blijft, klimaatafspraken onnodig zijn en het vanzelf goed komt.

Dat is struisvogelgedrag. Klimaatverandering en afnemende biodiversiteit pakken nu al slecht uit voor mens en natuur. Je hoeft maar naar onze weervrouwen en -mannen te kijken om een idee te krijgen hoe dat eruitziet. De overheid kan daar een voorbeeld aan nemen. Maak ons als burgers, die al dan niet begrip hebben voor de boeren, in heldere bewoordingen duidelijk welke schade te hoge stikstofconcentraties ons precies gaan geven.

Belangrijker nog is dat de overheid zelf meer verantwoordelijkheid neemt. Niet door van crisis naar crisis te rennen en taken af te schuiven, maar door snel een omvattend klimaatbeleid te ontwikkelen dat de belangen en visies van alle boeren, burgers en buitenlui weegt, en op basis daarvan aan de slag gaat. Hoe lang duurt het parlementaire reces nog?