Zijn christenen vatbaarder voor complottheorieën?

WWanneer er eenmaal een coronavaccin is zou dat best weleens een chip kunnen bevatten, waarmee mensen permanent kunnen worden gevolgd. Klinkt geloofwaardig? Twintig procent van de SGP-stemmers vindt van wel, berichtte Trouw vorige week. Waarom scoren SGP’ers zo hoog? Jan Schippers, directeur van het wetenschappelijk instituut van de SGP, reageerde verbaasd op de uitkomst van het onderzoek. “Complotdenken combineer ik met een seculiere levensinstelling”, zei hij in het Reformatorisch Dagblad. “Mensen die niet meer in God geloven, kunnen van alles geloven en tot allerlei theorieën toevlucht nemen.” Iets verderop nuanceerde Schippers dat wel door te stellen dat “SGP’ers over het algemeen weinig vertrouwen hebben in de overheid en de wetenschap”, en de coronacrisis wakkert dat wantrouwen aan.

In de Verenigde Staten kunnen de complotdenkers er ook wat van. Daar is sinds 2017 ‘QAnon’ aan een opmars bezig, een samenzweringstheorie waarvan de aanhangers er de meest wonderlijke ideeën op na houden. Volgens de theorie voert president Trump een strijd tegen een geheime wereldorde, geleid door Democraten en Hollywoodsterren die kinderen als seksslaven zouden verhandelen. De naam komt van een geheime bron genaamd Q, die boodschappen op onlinefora zou achterlaten. Volgens CNN heeft de beweging miljoenen volgelingen.

QAnon valt in vruchtbare bodem bij rechtse Amerikaanse christenen, schrijft Katelyn Beaty op de website van Religion News Service. Evangelische christenen zijn vaak extra kritisch op de wetenschap en de media, waardoor ze voor complotdenkers een makkelijk doelwit vormen. Dat QAnon populair is onder christenen is ook terug te vinden in de beeldtaal van QAnon-aanhangers, die volgens Beaty vaak christelijke symboliek gebruiken om hun boodschap te verspreiden. Zo citeert de mysterieuze Q bijbelverzen om volgelingen aan te sporen om op te staan tegen de ‘kwade elite’.

Ook ChristenUnie-voorman Gert-Jan Segers ziet dat complottheorieën, bijvoorbeeld over corona, een zekere aantrekkingskracht uitoefenen op christenen. Op de website van EO Visie, het magazine van de Evangelische Omroep, probeert hij die aantrekkingskracht te verklaren. “De Bijbel schetst een scenario voor de eindtijd waarin kwade machten samenspannen tegen de kinderen van God. Duisternis tegenover licht en leugen tegenover de waarheid. Als je gelooft dat die bijbelse schets van de eindtijd zich hier en nu aan het voltrekken is, dan zou je zomaar aangesproken kunnen worden door de retoriek van strijdbare FDF’ers (aanhangers van Farmers Defence Force, red.) en Viruswaanzinnigen.”

Volgens Segers komt het complotdenken uiteindelijk voort uit het onvermogen van mensen om met een vervelende situatie om te gaan. Wat zelfreflectie zou niet misstaan, vindt de CU-leider. “Er is een diepe wens om het kwaad een gezicht te geven en de schuldige aan te kunnen wijzen. Complotdenken is doorgaans ook een miskenning van het goede dat bij anderen aanwezig is en van het slechte dat ook in je eigen hart huist.”

Lees ook:

Wat relativering voor corona-doemdenkers

Theoloog Ojas de Ronde ging door voor een goede crisismanager. Maar nu, in de coronacrisis, is hij het spoor volledig bijster. In Reflectie, magazine voor religie en spiritualiteit, schrijft hij dat hij zich voelt als in een auto in dichte mist. Voor zich ziet hij niets, achter zich óók niet.