Wordt het klassiek vasten, met een duurzame insteek of juist eens plezier maken?

De strenge lockdown om het coronavirus te beteugelen laat geen festiviteiten toe, en zeker geen carnaval. Ook het sociale leven is aan banden gelegd, nu er maar één iemand op bezoek mag komen, die ook voor de avondklok weer thuis moet zijn. Cafés en restaurants zijn dicht, de bioscoop is gesloten, theaters en concertzalen blijven leeg.

Ondanks deze lange, opgelegde periode van onthouding regent het ideeën om de komende veertig dagen óók nog eens rustig aan te doen, naar binnen te keren, te bezinnen. Want morgen begint de vastentijd, ofwel de veertigdagentijd, de periode voor christenen van vasten, van stilte en inkeer. Die eindigt met Pasen. Jezuïeten adverteerden zaterdag met een ‘veertigdagen-retraite in eigen huis’. Er zijn tal van dagboeken, kalenders en apps om mensen te voorzien van teksten om over na te denken en handreikingen voor gebed. Maar het kan ook heel anders. Meta Vrijhoef gaat veertig dagen leven zonder plastic. Doke Hoekstra wandelt op de zondagen met een onbekende en praat over levensvragen. Pastoor Harm Schilder eet sober en drinkt niet. En Bettelies Westerbeek, die vindt het tijd voor elke dag een feestje.

Meta Vrijhoef (48), manager in de zorg, woont met man en hun zeven kinderen in Bergen op Zoom: Je moet het als een sport zien

“Gisteravond heb ik het er met mijn man over gehad: we gaan in de vastentijd veertig dagen zonder plastic leven. We zijn aan het verhuizen en daarmee hadden we meteen al de eerste kwestie. Plastic tape willen we dus niet gebruiken. Vandaag hebben we zes rollen papieren tape besteld. Lang leve het internet: als je even zoekt, dan is het er.

“Twee jaar geleden hebben we al een maand zonder plastic gedaan. Ik vind het een leuke uitdaging, maar je maakt het jezelf niet makkelijk. Wij leven al bewust, we kopen vaak biologisch en hebben een moestuin. Maar dan nog kom je veel plastic tegen. Zelfs in de ecologische winkel zit het wc-papier in folie. Daar zijn wel alternatieven voor, The Good Roll bijvoorbeeld, maar die kost een euro per rol. Met zeven pubers vliegt het eruit. Wij hebben gelukkig allebei een goeie baan, maar dan nog.

“Leven zonder plastic kost geld en tijd. Ik heb al een broodtrommel, een thermoskan, ik ben wel een beetje voorbereid. Als je naar de winkel gaat, moet je je eigen tasjes en zakjes meenemen. Langs de rand van de stad zitten boerderijwinkels, daar kun je groente en fruit los krijgen. Als je het een tijdje doet, dan weet je de adresjes wel te vinden. Er zijn ook andere oplossingen voor mensen die meer te besteden hebben en geen tijd hebben – wat eigenlijk een non-argument is. We bestellen bij Pieter Pot, een initiatief gestart door twee Nederlandse jongemannen die allerlei producten in afwasbare weckpotten bij je thuis brengen, in elektrische wagentjes. Rijst, mues­li, kruiden, het assortiment wordt elke week groter.

“Het hoeft ook allemaal niet honderd procent, maar dat is geen reden om maar helemaal niets te doen. Ik kan niet tegen mijn tienerdochters zeggen: vanaf nu was je je haar alleen nog met een shampoo-reep. Dat gaat hem niet worden. Je moet het als een sport zien. In het dagelijks leven zijn er meer alternatieven dan je denkt. En ik koop ook minder. Ik vind avocado’s superlekker, maar los van het plastic, die komen meestal uit Midden-Amerika. Wat is er wel niet voor nodig om die hier op je bord te krijgen? Dat is het waterval-effect. Je wordt steeds bewuster. Want wat je niet in huis haalt, hoef je ook niet weg te brengen.”

Bettelies Westerbeek (36), voorganger en buurtpastor in de Haagse wijk Moerwijk, woont in Den Haag: Plezier is spiritueel belangrijk

“Wij gaan hier de komende veertig dagen kleine feestjes vieren. Het gaat om de mensen in de buurt. Ik heb gevraagd of we wat voor hen kunnen verzinnen waar ze plezier in hebben, dat niet ingewikkeld is en dat vreugde brengt. Er komen leuke ideeën binnen. Zet een liedje op en dans vijf minuten door je kamer, kijk naar een filmpje dat gewoon mooi is en leuk om te zien, of loop een route door de buurt en zie de mooie dingen. Ik ga zelf heel hard door de kamer dansen en ik heb een vrolijk gedicht uitgezocht dat ik ga delen.

“We zijn hier kerk in Moerwijk, de armste wijk van Nederland. Er is veel aan de hand, werkloosheid, slechte huizen, er is veel leed achter de voordeur. We willen praktisch kerk zijn, helemaal sinds corona bieden we bij voorbeeld met de voedselbank hulp. Ondanks de stress van het dagelijks leven is er normaal veel gezelligheid, we bakken pizza’s in de buurttuin, we vieren verjaardagen uitbundig. Het is goed om de mooie kanten van het leven niet te vergeten. Maar die manier van ongecompliceerd kerk-zijn is vanwege corona weggevallen. De problematiek is op scherp gesteld. Mensen wonen in kleine huizen, er is het gevaar dat ze in een neerwaartse spiraal terechtkomen.

“In de veertigdagentijd kunnen we wel vol inzetten op het sobere leven, en meer doen voor onze naasten. Maar dat is wat we altijd al aan het doen zijn. Als we niet uitkijken verliezen we de connectie met de lichte kant van het leven. Ook qua spiritualiteit is het belangrijk om in balans te blijven, om plezier te maken. Maar nu moet je bewust opzoeken wat leuk en gezellig is, anders komt het er niet van. Dit is wat ik zelf en wat onze gemeenschap nu nodig heeft. Ik denk dat het prima in de veertigdagentijd past. Dat is ook een goeie tijd. Het gaat om nieuw leven, om plezier, uitbundigheid. God is ook vreugde.”

Harm Schilder (47), pastoor in Bladel en omstreken, woont in de pastorie: Als het leuk is, klopt er iets niet

“Morgen is het aswoensdag, dat is de inleiding voor het vasten tot Pasen. Ik eet op die dag geen vlees, en gebruik slechts één volle maaltijd. De volgende dagen eet ik gewoon, maar soberder. Lekkere dingen laten we achterwege. Snoep, chips, koek, dat soort versnaperingen eet ik niet. Ik drink geen alcohol en ik luister niet naar muziek. Muziek is mooi, maar de stilte heeft ook zijn eigen werking.

“Nee, het is niet iets om me op te verheugen. Het vasten doet een beetje pijn. Als het leuk wordt klopt er iets niet. Maar met alle vieringen is het ook een rijke periode. Op zondag vasten we niet. Dat is de dag van de Heer, een dag van vreugde. Het belangrijkste van het vasten is een goede biecht: je doet eerst gewetensonderzoek en dan geeft de pastoor absolutie van de zonden. Dat is ons sacrament van bekering. Dat gaat het hele jaar door, maar met vasten telt dat des te meer. Als je vast maar niet biecht, is het eigenlijk gefröbel in de marge. “Binnen de gedachte van bekering komt als vanzelf de arme en noodlijdende mens in beeld. Ook katholieken wringen zich in allerlei bochten, ik zie schaamte om het over bekering te hebben. Sommigen zeggen: het uitgespaarde geld geven we aan de armen. Maar het is niet: het is goed voor de armen, maar het is goed voor de ziel. Voor een katholiek is de bekering primair. Met als vrucht de zorg voor de naaste.

“We mogen best wat trotser zijn op onze traditie. We moeten het vasten niet laten kapen door mensen die moderne alternatieven bedenken. Vasten voor de gezondheid of het milieu is goed, maar een christen heeft een ander doel: dichter bij Christus leven. Corona maakt in principe voor de komende periode niet uit, maar ik ben wel wat milder voor mezelf. Ik ben toch wat minder blij, en wat minder energiek. Je moet niet uitgeput raken. Bij het katholieke vasten hoort altijd de juiste maat.”

Doke Hoekstra (31), sociaal ondernemer & storyteller. Illustreert en dicht in opdracht. Ze woont in Amsterdam: Een tijd voor ontmoeting

“De komende weken ga ik elke zondag een wandeling maken met iemand die ik nog niet ken. Dat is geïnspireerd op de Emmaüswandeling, naar het verhaal in de Bijbel waarin twee mannen met elkaar lopen en er een derde bij komt, de openbaring van Jezus. We lopen de eerste twintig minuten in stilte, en daarna praten we over een tekst en vragen die we vooraf hebben gekregen. Daar zitten thema’s bij als de woestijntijd in je leven, snoeien en bloeien, grote schoonmaak, vruchtdragen. Dat zijn vragen die voor iedereen interessant zijn, gelovig of niet.

“Zelf ben ik gedoopt, maar niet kerkelijk opgevoed. Ik geloofde niet, totdat mij persoonlijk een groot wonder overkwam. Van de ene dag op de andere is mijn leven veranderd. Ik wil nu graag bijdragen aan mijn grote droom: nieuwe manieren en een nieuwe taal vinden voor geloof, zingeving en spiritualiteit. Daarom ben ik blij dat ik werk doe voor Holy Hub, een zingevingsplek in Amsterdam voor millennials. Zij organiseren deze wandelingen in de veertigdagentijd, zij koppelen mij aan iemand anders.

“Fysiek zijn deze wandelingen geen uitdaging voor me, het is een ommetje. Ik vind het leuk om me te laten koppelen. Het is interessant en verrassend wie je dan gaat ontmoeten. Het gesprek zal wel makkelijk gaan, denk ik. Het zijn gelijkgestemden die zich hiervoor inschrijven. De tochtjes zijn een mooie combinatie van wandelen en delen, ook van de ervaringen met de natuur. We zijn zo druk met van alles, maar als je om je heen kijkt, zie je dat alles gekleurd is. Het is mooi om in de veertig­dagentijd naar Pasen te vertragen, om je bewust te zijn van de tijd, van de schoonheid van de natuur en de schepping. Die zijn voor mij hét bewijs dat er meer is tussen hemel en aarde, en dat God bestaat. Ondanks corona is er nog veel verleiding om allerlei dingen te doen. Bij deze wandelingen is er tijd voor verwondering en ontmoeting.”

Lees ook:

Net als andere tradities verandert ook het carnaval onherroepelijk

Vroege christenen hadden weinig met de gekkigheden van carnaval. Terwijl de katholieken er jaren later juist mee pronkten. De geschiedenis van dit feest vang je niet zo maar even.

In stilte op weg naar Pasen

Voor christenen is het volgende week de stille week. Dat verlangen naar stilte is er ook buiten de kerk, en van die week zou best een algemene zingevingsweek gemaakt kunnen worden.