Wim Annen (75), de man die kerkgebouwen redt. ‘Via evolutie duurt het veel te lang’

Vastgoedondernemer Wim Annen uit Hoogeveen koopt kerken om ze een nieuwe religieuze en maatschappelijke bestemming te geven. Hij heeft er inmiddels vier gekocht. Met zijn stichting Pax Intrantibus hoopt hij nog tientallen andere van de ondergang te redden.

Wim Annen (75) staat in een tot kringloopwinkel verbouwde kerk in Pesse, vlakbij zijn woonplaats Hoogeveen. Meterslange boekenkasten, tafels met boerenbont servies, losse spulletjes, koffiezetapparaten en kinderspeelgoed en rekken vol tweedehandskleding vullen een goed onderhouden ruimte. Ook de ouderwetse hoge preekstoel zit strak in de verf.

“Ik wil de muren van de kerken behouden om muren binnen de kerken af te breken”, zegt Annen, vastgoedondernemer en gelovig christen. Inmiddels heeft hij de stichting Pax Intrantibus opgericht om de kerken in onder te brengen. ‘Vrede voor hen die hier binnenkomen’ betekent die naam.

Vijf jaar geleden kocht Annen het gebouw van de plaatselijke Hervormde Gemeente. “Ik dacht toen nog dat het wel aardig was ook een kerk in mijn bezit te hebben en had er niet echt een plan mee”, blikt hij terug.

“Het was niet de bedoeling dat er nu tweedehandsspullen worden verkocht voor een hulpstichting voor Gambia, waarbij ik overigens ook betrokken ben. Ik hoop hier nog een geloofsgemeenschap te kunnen onderbrengen, of iets sociaal-maatschappelijks.”

‘Dan is het net of je daarheen moet’

Vastomlijnde plannen had hij bij de aankoop van de drie volgende kerken wél. Daarbij voelt hij zich gestuurd door de hand van God. “De gemeenschap waarvan ik de kerk in Pesse had gekocht, zei drie jaar terug: ‘We hebben een mooie kerk in Doetinchem voor je te koop.’ Dat vond ik eerst te ver weg, maar ik ben ten slotte tóch gaan kijken. En dan komt de sturing aan de orde. Dan is het net of je daarheen moet.”

Annen zag er een kerkgebouw zonder vaste gebruiker, dat zo’n twee miljoen euro aan onderhoud nodig had. Zakelijk gezien was dat niet interessant. Maar hij werd getroffen door de principiële houding van de eigenaren, die het gebouw niet voor goed geld wilden verkopen aan een snookercentrum.

De vastgoedondernemer besloot dat het op zijn weg kwam het gebouw zelf te kopen. Maar dan wel onder de voorwaarde dat de kerk een laagdrempelig centrum zou worden voor maatschappelijke activiteiten, zoals rouw- en trouwbijeenkomsten, culturele activiteiten, vergaderingen en liefst op zondag de eredienst van een kerkgenootschap.

‘Winst hoef ik niet te maken’

Ook moesten er genoeg inkomsten zijn, zodat Annen er geen verlies op lijdt. “Winst hoef ik niet te maken, maar ik ben econoom genoeg om het rendabel neer te zetten. Als het gebouw eenmaal goed staat ga ik het verhuren, maar tegen zulke lage prijzen dat het wel in stand kan blijven.”

Henk Dijk, diaconievoorzitter van de protestantse gemeente Doetinchem, beheert het gebouw. Ook hij ziet tal van mogelijkheden: “De bovenste verdieping is verhuurd aan een jeugdhulpverleningsinstantie, dus we hebben al de kurk waar het geheel op kan drijven. En er zijn ook nogal wat mensen die niet bij een kerk horen maar bij een overlijden graag een kerkelijke ambiance hebben. Dus wel in de sfeer maar niet onder het juk van de kerk.”

Dijk hoopt dat zich snel weer een kerkelijke gemeenschap zonder kerk zal melden voor de zondagen. Dat zou de kers op de taart zijn. “Het is wel jammer dat het kerkelijk leven hier nog te verkokerd is om met meer gemeenten samen te kerken.”

Drempels van de kerk slechten

Die verkokering is wat Annen drijft om drempels van de kerk te slechten. Hij komt uit een arm gereformeerd gezin in Hoogeveen en leerde op de kampen en de jongelingenvereniging wat er allemaal mis was met alle andere kerken en religies in Nederland. “Ik weet het nog precies.”

Pas op zijn dertigste kwam hij , in aanraking met andersdenkenden, als bestuurder van onder meer de voetbalclub en de schoolvereniging. “En dan zie je al snel iets gemeenschappelijks. Je moet daar natuurlijk wel voor openstaan, sommige kerken staan er niet voor open, dat vind ik wel jammer. “

Vandaar dat hij niet alleen kerken wil kopen, maar ook op tientallen plaatsen in heel Nederland kerkgemeenschappen adviseert die omhoog zitten met hun gebouw. Hij wil ze aan het denken zetten over wat ze daar allemaal mee kunnen doen.

‘Via evolutie duurt het veel te lang’

“Ik ben laatst bij een gemeenschap geweest en daar zaten ze er eerst bedroefd bij, maar naarmate ik aan het praten kwam zag ik het opklaren. Toen ik wegging geloofden ze er helemaal in.”

Hij beschouwt zichzelf als de katalysator die de partijen in beweging brengt. “Via evolutie komt het niet, dan duurt het veel te lang. Er moet iemand komen die het op een revolutionaire manier wil aanpakken. Ik doe dat vanuit het vastgoed.”

Als voorbeeld van hoe het zou moeten noemt hij de katholieke kerk in Meddo, bij Winterswijk. Die werd in 2018, zeer tegen de zin van de parochianen, door kardinaal Wim Eijk onttrokken aan de eredienst. Niet alleen de katholieken, maar ook de andere helft van het dorp wilde de kerk in de benen houden. Annen kocht het gebouw.

‘Voorwaarde is dat we het met elkaar doen’

Hij werkt nu aan de renovatie omdat hij onder de indruk was van de steun vanuit het dorp. “Het is zo geweldig oecumenisch! Katholieken, protestanten en niet-christenen doen het samen. De bevolking is dolenthousiast dat de kerk bewaard is gebleven. Ik heb gezegd: jongens, voorwaarde is dat we het met elkaar gaan doen.”

De kerk moet multifunctioneel worden, met vergaderingen, dorps- rouw- en trouwbijeenkomsten en elke veertien dagen een dienst, al is dat dan geen eucharistieviering.

Inmiddels heeft Annen ook een kerk in het Groningse Zuidwolde gekocht. Hoeveel er nog zullen volgen? Hij weet het niet precies, maar denkt dat het er tientallen zullen zijn. Wel blijft hij het zakelijk bekijken. “Ik koop een kerk alleen als er een groep is die het gebouw op termijn wil huren.

“En er moeten bijeenkomsten en rouw- en trouwdiensten gehouden kunnen worden. Maar als mensen de kerk zelf in de benen kunnen houden heb ik mijn doel ook bereikt.”

Lees ook

Een op de vijf Nederlandse kerken is geen kerk meer

Het is in veel steden en dorpen een gevoelige discussie: wat te doen met een leegstaande kerk? Trouw bracht in kaart hoeveel kerkgebouwen Nederland telt en hoeveel daarvan een nieuwe bestemming hebben gekregen. Katholieke kerken blijken strengere voorwaarden te stellen aan herbestemming dan protestanten.