Welke filosofen maken mij een beter mens?

Beste Henk,

Je wilt je moraal verbeteren en dat is een goed uitgangspunt. Als je dat echt wilt, kun je veel bereiken. Dan is het de vraag waarom je jezelf nog niet als een echte vegetariër ziet. Vegetarisch gehakt in de rode saus is voor jou geen punt, maar misschien lukt het je nog niet om de worst weg te laten bij de boerenkool. Maar ook hier kun je een verbeterpunt van maken door worst te kopen van biologische boeren die minder schade veroorzaken aan het milieu. En je kunt na het vegetarische gehakt ook eens een vegetarische worst proberen.

Ik denk dat filosofie kan helpen bij het expliciteren van je ideeën over verbetering van je moraal. Waarom wil je jezelf moreel verbeteren, welke maatstaven hanteer je daarbij, om welk gedrag gaat het en wat zijn de gevolgen ervan op je omgeving en je eigen leven? Aan elke vraag kun je wel een filosoof koppelen. Bijvoorbeeld Socrates over kennis van goed en kwaad waardoor je het goede kunt doen, Aristoteles over wilszwakte en het vinden van een middenweg tussen uitersten, Seneca over het oefenen van je wil door middel van zelfreflectie, Hobbes over het sociale contract om een soeverein heerser te laten beslissen, Singer over dierenwelzijn als onderdeel van de moraal.

Hartelijke groet,
Klaas

Beste Henk,

De vegetarische rookworst viel mij ook tegen, maar ik kan je de veganistische merguez aanraden, Noord-Afrikaanse bakworstjes die prima smaken bij de stamppot.

Het advies van Aristoteles is: zoek met behulp van praktische ervaringen het midden tussen uitersten. Een voorbeeld is het midden tussen overmoed en lafheid in de strijd. In een oorlog wil je je vijand verslaan. Dat lukt je niet met lafheid, maar overmoed leidt ook tot je eigen ondergang. Een ervaren krijger weet waar het midden ligt tussen lafheid en overmoed en is daarom het sterkst in de strijd. Maar er is geen definitie van dat midden, dat moet je zelf ontdekken. Volgens Aristoteles is het uiteindelijke doel van het menselijke handelen altijd het geluk en daarom moet je dat voor ogen houden bij je morele keuzes. Hij dacht daarbij aan het geluk van mensen, maar we kunnen daar in navolging van Peter Singer het dierenwelzijn aan toevoegen. Ook daarmee moeten we rekening houden.

Volgens de leer van Aristoteles zou je moeten proberen om het midden te vinden tussen de kiloknallers van de supermarkt en de veganistische uitbanning van alle dierlijke producten. En dan zijn experimenten met vleesvervangers praktische leermomenten. Je kunt het blijven proberen en zo een middenweg vinden tussen een streng veganistisch dieet en elke dag vlees om een optimaal resultaat te behalen voor jezelf en het milieu.

Hartelijke groet,
Klaas

Beste Henk,

De stoïcijn Seneca oefende zijn geweten door kritische zelfreflectie. Hij nam iedere avond voor het slapen gaan met zichzelf de dag door, inventariseerde zijn eigen fouten en zei tegen zichzelf: doe het niet weer, maar deze keer vergeef ik je. Hij trainde anderen door middel van brieven met stoïcijnse adviezen om je emoties te beheersen. Je kunt het zelfonderzoek van de stoïcijnen toepassen op het eten van vlees. Ga met jezelf in gesprek over de vraag waarom je zo graag vlees eet en wat daar fout aan is en doe het niet weer.

Beste Henk,

Bij dat groter aanpakken moet ik meteen aan Thomas Hobbes denken en zijn idee van het sociale contract. We sluiten een sociaal contract waarin we onze vrijheid om over ons eten te beslissen overdragen aan een soeverein. Volgens Hobbes moet de soeverein de absolute macht hebben om te kunnen regeren, maar dat brengt weer allerlei nadelen met zich mee, zoals de alleenheerser die verkeerde beslissingen neemt, bijvoorbeeld alle dagen een strikt veganisme of juist verplichte consumptie van kiloknallers.

Je zou ook aan de variant van de burgerraden kunnen denken waarvoor Eva Rovers en David Van Reybrouck in Nederland en België pleiten. Zet een groep burgers uit alle lagen van de bevolking bij elkaar. Laat ze zich in een bepaalde kwestie verdiepen waarna ze aanbevelingen kunnen doen. Die kunnen worden overgenomen door de democratisch gekozen wetgever. In Ierland heeft die werkwijze tot de liberalisering van de abortuswetgeving geleid. Een burgerraad wist een meerderheid van de bevolking daarvan te overtuigen en de abortuswet werd via een referendum aangepast.

We zouden dat ook met milieuwetgeving kunnen doen en met regels voor het fokken van dieren die gevolgen kunnen hebben voor ons eetgedrag. Het stikstofbeleid van de overheid zou meer steun kunnen krijgen wanneer burgers zich in zo’n raad daarover gebogen hebben. We kunnen wachten tot de overheid zo’n burgerraad instelt, maar milieuorganisaties kunnen dat ook doen. Of we richten er zelf een op. Je zou met je zoon kunnen beginnen en met hem een sociaal eetcontract kunnen sluiten nadat jullie je in alle relevante feiten van de intensieve veehouderij hebben verdiept. Maar vergeet daarbij niet het advies van Aristoteles: zoek een middenweg tussen uitersten.

Hartelijke groet,
Klaas