column
We moeten het thema moederschap ontdoen van alle paternalistische aanslag
Met moederdag heb ik een halfslachtige verhouding. Natuurlijk is het leuk om een tekening van je kind te krijgen (‘voor de liefste mamma!!’), maar verder wantrouw ik pogingen vrouwen te complimenteren met hun vermogen tot zorgzaamheid.
Mensen die dat doen, zijn meestal ook geneigd vrouwen op te sluiten in hun ‘natuurlijke rol’. Bijvoorbeeld om aan zorgtaken te ontkomen (“daar zijn moeders veel beter in”), of om de concurrentie op de werkvloer te beperken. Zo is tenminste mijn ervaring.
In een land dat ook vaderdag heeft omarmd, lijkt dat misschien een paranoïde reactie, maar laten we niet vergeten dat vrouwen ook weer teruggeduwd kunnen worden in hun ‘natuurlijke’ rol als moeder, en alles wat daar volgens mannen bijhoort, zoals dat gebeurde na de Tweede Wereldoorlog, in de tijd dat mijn eigen moeder aan kinderen begon.
Midden in de conservatieve jaren vijftig, verscheen bijvoorbeeld ‘Moeder worden zonder vrees. Beginselen en praktijk van de natuurlijke baring’. Ik kocht het op de rommelmarkt voor één euro, want jaren-vijftig-lectuur over vrouwen fascineert me. Dit werkje, geschreven door professor Grantly Dick-Read, beleefde in 1955 de derde Nederlandse druk en werd blijkens het achterplat door vrijwel de gehele Nederlandse pers warm aanbevolen. “Dit boekje zal in hoge mate kunnen bijdragen tot een beter begrip van het natuurlijk proces, waardoor een vrouw moeder wordt, ” meende de Haagse Post.
Beklemmend
Welk begrip dan precies? Nou, de tamelijk buitenissige theorie dat bevallen in principe geen pijn doet. Wie dat nog geloofde, maakte zich volgens Grantly Dick-Read schuldig aan ‘middeleeuws wanbegrip’, dat voortkwam uit de ‘kunstmatigheid des levens in de moderne maatschappij’. Pijn was vrijwel geheel te voorkomen, als de vrouw maar niet bang werd gemaakt en Dick-Reads adviezen volgde. In ‘primitieve culturen’, meende de professor, zou de vrouw überhaupt geen barenspijn ervaren.
Het is natuurlijk het beste om te lachen om zo’n paternalistisch boekje uit een ver verleden. De tijd dat vrouwen zich moederschapservaringen lieten voorschrijven door geleerde mannen ligt tenslotte ver achter ons . En toen ik zelf eind vorige eeuw zwanger was, las iedereen allang vroedvrouwenboeken als ‘Duik in je weeën’, dat met 29 drukken inmiddels de status van everseller heeft bereikt.
Alleen: buiten de bevallingsvoorlichting, in films, literatuur, theater, hebben vrouwen na al die eeuwen nog wel iets in te halen bij het beschrijven van moeders en moederschap. Vandaar de verontwaardiging toen het CPNB vorig jaar twee mannen vroeg te schrijven over het toch al licht-verdachte Boekenweekthema ‘de moeder de vrouw’.
Het protest tegen die ongelukkige keuze heeft heel wat alternatieve leeslijstjes opgeleverd. Waarvoor dank. Maar zolang ik die leesachterstand niet heb ingehaald, houdt het thema moederschap voor mij iets beklemmends, iets wat nog schoongeboend moet worden van alle paternalistische, rolbevestigende aanslag die er mettertijd aan is blijven hangen. Dat is dan wél weer een leuk schoonmaakklusje.
Leonie Breebaart is filosoof en redacteur van Trouw. Zij onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Al haar columns zijn te lezen in dit dossier.
