Cabaretier Guido Weijers (41) deed voor zijn voorstelling onderzoek naar geluk. Een interview aan de hand van drie stellingen.
In een zwart T-shirt en spijkerbroek baant Guido Weijers zich een weg tussen de vooralsnog lege stoeltjes en geeft hij de geluidsmannen wat laatste instructies. Straks moet hij hier, in de achtertuin van theater De Weijer in zijn geboortedorp Boxmeer, het podium op.
De zaal in het knusse theater in de dorpskern is te klein, waardoor de voorstelling ‘Masterclass Geluk vanavond, op een vrijdag halverwege juni, naar buiten is verplaatst.’Zo’n anderhalf uur voor de show is er van eventuele zenuwen niets te merken. Toch zou hij de avond beslist geen thuiswedstrijd noemen. “Ik ben erg benieuwd of ze gewoon weer even naar het aapje komen kijken, of oprecht geïnteresseerd zijn in geluk.”
Voor zijn show, die in 2017 begon, volgde Weijers de masterclass grondslagen van geluk aan de Erasmus Universiteit, deed hij in Bhutan onderzoek naar het bruto nationaal geluk en reeg hij meerdere onderzoeken naar geluk aaneen. Er zit heel wat werk in. “Maar dit kost mij minder moeite dan cabaret, omdat ik denk dat dit nog dichter staat bij wie ik ben.”
Eenmaal zittend in een hoekje van de tuin, beschut tegen de zon, zegt hij dat zijn voorstelling moet worden gezien als college, niet als cabaret. Zoals Freek Vonk het dierenrijk bestudeert en Erik Scherder in het openbaar treedt als het om de hersenen gaat, zo beschouwt Weijers zichzelf als nationaal kenner van geluk. “Veel mensen weten dat niet en kennen mij alleen als cabaretier. Ik ben al vanaf mijn tienerjaren bezig met filosofie, psychologie en persoonlijke ontwikkeling.”
Wie antwoord wil op de vraag hoe gelukkig te worden komt bedrogen uit, zegt Weijers. “Ik ben geen geluksgoeroe die vertelt wat je moet doen om gelukkig te worden. Ik vertel gewoon wat geluk nou echt is.”
Zijn definitie van geluk past precies in één volzin. “Het is de ultieme balans tussen plezier, genot, tevredenheid en zingeving. Dat sluit goed aan op de visie van Aristoteles, die geluk ontleedt in drie dimensies: genot op korte termijn, tevredenheid op lange termijn en los van je eigen geluk ook nog het idee dat je nuttig bent voor anderen. Voor de wereld om je heen.”
Mensen verstaan heel andere dingen onder geluk, zegt Weijers. “Gezond zijn, een liefdevol leven of een succesvolle carrière. Maar dat zijn allemaal halve waarheden. Je kunt vandaag naar de kust gaan, een heerlijke cappuccino drinken en daar intens van genieten. Je geeft je geluk op dat moment misschien wel een negen, maar misschien heb je daarnaast ook wel schulden of ben je werkloos. Als je niet voldoet aan ‘het goede leven’, zoals Aristoteles zegt over tevreden zijn op lange termijn, dan zegt die cappuccino alleen iets over je geluk op korte termijn. Het gaat om de balans tussen de dimensies, dan komen we ergens.”
Je moet gelukkig zijn
“Ik wens iedereen zoveel mogelijk geluk toe, maar het is een totale misvatting dat iedereen gelukkig moet zijn. Geluk is helemaal niet vanzelfsprekend. Het hangt voor een groot deel af van genetische factoren die je erft van je ouders. Dan heb je nog de omstandigheden die je in het leven treft, zoals waar je geboren bent, de hoogte van je IQ of het milieu waar je in opgroeit. Maar dan blijft nog altijd een groot deel over waar we wel invloed op hebben: wat je denkt en wat je doet. Je handelen, zeg maar. De waarheid is dat we vaak zelf niet eens weten waar we gelukkig van worden. We denken altijd: als ik dit of dat doe, of als ik het zus of zo had gedaan, dan word ik gelukkig. Maar dat is niet zo.
“Niet iedere dag bestaat nu eenmaal uit ballonnen en confetti. Dat zou ook doodvermoeiend zijn. Maar hoe komt het dan dat we wel geneigd zijn te denken dat we altijd maar gelukkig moeten zijn? Dat heeft drie redenen. Ten eerste lijkt gelukkig zijn de norm. Op Facebook en Instagram laat iedereen de mooiste en gelukkigste foto’s van zichzelf zien. Daardoor gaan wij denken dat ons leven ook altijd maar fantastisch moet zijn. Een andere reden die ervoor zorgt dat we altijd maar gelukkig willen zijn, is dat wij het hier zo goed hebben dat we onszelf überhaupt kunnen afvragen óf we wel gelukkig zijn.
In Afrika vragen ze zich niet af of ze wel gelukkig zijn en doen ze niet aan mindfulness of yoga. Daar is het overleven en zorg maar dat je vandaag te eten hebt. We hebben te veel tijd om ermee bezig te zijn. En tot slot: doordat steeds minder mensen geloven in leven na de dood zoeken we het geluk nog meer op aarde. Het moet hier gebeuren.
“Om gelukkig te zijn hoef je niet groots te denken. Het zit hem in kleine dingen. Zo is het bijvoorbeeld goed om dagelijks even tien minuten te nemen en te reflecteren op de dag en vooruit te blikken op morgen. Ben je gelukkig met wat je doet? Zo nee, dan heb je tien minuten om te bedenken hoe je dat gaat veranderen. Zo ja, dan heb je tien minuten de tijd om ervan te genieten. Ik kan nog wel even doorgaan. Geef geen geld uit aan materie, maar investeer je geld in ervaringen of geef het uit aan anderen. Stap uit je comfortzone en doe dingen die je normaal niet doet. Bijvoorbeeld een praatje maken met vreemden op straat. Je moed en lef worden beloond met stofjes in je hersenen die je gelukkig maken.
“Het lijkt allemaal misschien heel vanzelfsprekend, maar je moet eens weten hoeveel mailtjes en berichten op social media ik na afloop krijg van mensen die zeggen dat het veel duidelijker voor ze is geworden.”
Je bent verantwoordelijk voor je eigen geluk
“Het verbaast me hoeveel mensen denken dat geluk een keuze is, alsof het maakbaar is. Dat is ook precies de reden dat ik deze voorstelling ben gaan doen. Want als geluk een keuze is, ben je dan ook verantwoordelijk voor je eigen ongeluk? Leg dat maar eens uit aan die jongen in een rolstoel.
“Ik ben zelf altijd heel gelukkig geweest. En daar heb ik veel geluk mee. Mensen verwarren geluk vaak met succes. Een groot huis, een goede baan, een dikke auto en dat geluk volgt vanzelf. Zo werkt het natuurlijk niet.
“Volgens Aristoteles is volledig tevreden zijn met je eigen leven niet hetzelfde als gelukkig zijn, omdat er dan nog steeds een dimensie ontbreekt. Je kunt alles nog zo goed voor elkaar hebben; om echt gelukkig te zijn, zal je niet alleen maar hedonistisch moeten zijn, maar moet je je ook bekommeren om de wereld om je heen. Ik ken ze, mensen die volledig onbaatzuchtig zijn, maar daarnaast ook tevreden zijn met hun eigen leven. Zij geven veel ruimte aan zingeving en zijn gelukkig.
“Ik geloof dat je de drie dimensies van Aristoteles bijna naast de tijdlijn van een mensenleven kunt leggen. De natuurlijke ontwikkeling van de mens. Als kind ben je vooral bezig met genot op korte termijn. Je wil nu die bal of dat ene spel. Als je wat ouder wordt, zoek je naar het goede leven en ben je bezig met vraagstukken over je financiële zekerheid, zoals voldoende salaris of een goede hypotheek. Je denkt wat ‘verstandiger’. Als je dan nog wat ouder wordt, zie je in dat het daar allemaal niet in zit en houd je je veel meer bezig met mensen om je heen, ben je meer aan het geven. De kunst is om niet te wachten met zingeving, maar om het in je leven te bespoedigen.”
Geluk najagen werkt averechts
“Er zijn geluksgoeroes die zeggen dat je eraan kunt werken. Dat je geluk kunt afdwingen. Ik denk dat je het kunt bijsturen, maar als het krampachtig wordt, werkt het niet. De Chinese filosoof Chuang Tzu zei: ‘Geluk is de afwezigheid van het streven naar geluk’. Dus juist pas als je het loslaat en omarmt wat je hebt, kun je gelukkig zijn. Ik geloof dat dat heel erg waar is. Je moet geluk niet forceren, maar juist waarderen wat je hebt. Je hoeft niet altijd maar te streven naar gelukkig zijn, jezelf te vergelijken met mensen die meer hebben, rijker of misschien knapper zijn. Tel je zegeningen, en ga na wat jij nodig hebt in het leven.
“Wat betreft mijn eigen geluk: ik heb het heel erg goed. Ik krijg applaus, als ik wil kan ik naar een festival. En ik zorg zelf voor zingeving, want ik maak mensen blij met wat ik doe. Ik doe nog wel meer dingen waarvan ik hoop dat het nut heeft, zoals rijden in een elektrische auto en geen vlees eten. “Het zou natuurlijk mooi zijn om te zeggen dat ik nu gelukkiger ben dan voordat ik deze gelukscolleges gaf, maar dat is niet zo. Ik ben altijd al gelukkig geweest.
Na mijn onderzoek heb ik wel meer inzicht, een soort houvast, waar ik mijn leven naast kan leggen. Ik weet nu dat ik mijn leven een negen-plus kan geven. Mensen vragen dan: Waarom geen tien? Dan zeg ik: Misschien is een negen-plus wel beter dan een tien, want een tien zou betekenen dat je geen dromen meer hebt. En dat idee maakt mij niet gelukkig.”
Lees ook:
Stine Jensen is kritisch over moderne spiritualiteit na waanbeelden tijdens yogaweek: ‘Ik werd gedrogeerd’
Filosoof Stine Jensen kreeg tijdens een yogaweek onwetend een koekje met hallucinerende werking en dat opende haar ogen voor de gevaren van moderne spiritualiteit. Ze schreef er een boek over. ‘Eeuwige verlichting is een illusie.’
‘De monnik en ik hadden in China het geluk geruild’
In de interviewreeks ‘Zin in het alledaagse’ vertellen mensen over verhalen die hun leven zin geven. Gerda van Delden (66): ‘Af en toe komt er iets voorbij dat je echt raakt. Daarom was het voor mij zo’n zinvol moment.’
