Wat geeft een paus aan een paus? Relieken van onthoofde martelaren

Paus Franciscus ontving woensdag op het Sint-Pietersplein zijn collega-paus Tawadros II, de leider van de koptisch-orthodoxe kerk. Als symbool van christelijke verbondenheid kreeg Franciscus relikwieën van koptische martelaren overhandigd.

De een is volledig gehuld in het wit, de ander in het zwart. Toch heten ze allebei paus. Hoewel de uiterlijke tegenstellingen opmerkelijk zijn, draaide de ontmoeting tussen de twee kerkleiders woensdag vooral om de verbondenheid tussen hun kerken. De leider van de grootste kerk van Egypte benadrukte deze verbondenheid onder meer door Franciscus relieken van 21 vermoorde koptische christenen te overhandigen.

Dat de 70-jarige Tawadros II juist nu het Vaticaan bezoekt is geen toeval. Vijftig jaar geleden ontmoetten de toenmalige leiders van de rooms-katholieke en de koptisch-orthodoxe kerk – paus Paulus VI en paus Shenouda III – elkaar voor het eerst .

Onthoofd op het strand

De relikwieën die Franciscus ontving zijn van 21 koptische martelaren uit Egypte en Ghana, die ruim acht jaar geleden werden vermoord door de terroristische organisatie Islamitische Staat (IS). In een video van 15 februari 2015 is te zien hoe de mannen, gekleed in oranje gevangenispakken, op een Libisch strand worden onthoofd terwijl ze “Ya Rabb Yeshua!” roepen: ‘Oh Heer Jezus!’

Een week na de dood van de 21 mannen verklaarde paus Tawadros II hen als martelaren heilig. Volgens kerkhistoricus Peter Nissen – emeritus hoogleraar aan de Radboud Universiteit – is dat in de koptisch-orthodoxe kerk gebruikelijk, maar is het opvallend dat de rooms-katholieke kerk hen nu ook erkent. “Dat deze koptische christenen worden opgenomen in de Martyrologium Romanum – de officiële lijst van martelaren en heiligen van het Vaticaan – is bijzonder omdat het Vaticaan eigen procedures heeft om mensen tot martelaar uit te roepen.”

Wat voor relikwieën er precies zijn overhandigd aan paus Franciscus is niet duidelijk. “Bij relikwieën kan het om van alles gaan”, zegt Nissen. “Er zijn de primaire relieken, wat vooral stoffelijke resten zijn, zoals botten, haar of tanden. Dan heb je de tweedegraads relikwieën, bijvoorbeeld kleding of een voorwerp dat van de martelaar was. Je hebt zelfs ook nog een derde categorie: dan moet je denken aan ‘aanrakingsrelieken’. Bijvoorbeeld een stukje stof dat in aanraking is gekomen met het primaire reliek.”

Eeuwenoude kerktraditie

Het uitwisselen van relieken is volgens Nissen een eeuwenoude kerktraditie. “Dit soort uitwisselingen zijn een uiting van onderlinge solidariteit. Hoewel beide kerken theologisch gezien er verschillende opvattingen op na houden, is dit een teken van onderlinge verbondenheid.”

Tijdens de audiëntie werd die verbondenheid door beide pausen erkend. “Koptische martelaren zijn ook onze martelaren”, zei de 86-jarige Franciscus. Ook Tawadros II deed in het Arabisch zijn duit in het zakje. “Ondanks de verschillen in onze oorsprong en voorkeuren, zijn we verbonden door de liefde van Christus.”

Wat er nu met de relikwieën gaat gebeuren? “Over het algemeen worden die in een altaar geplaatst of in een kerk bewaard”, zegt Nissen. “Alleen op de dag dat de martelaren worden herdacht, worden ze tevoorschijn gehaald.”

Lees ook:

Hoe een boek een Koptische familie dichter bijeenbrengt
Maria Farag reisde voor een boek over haar familiegeschiedenis naar Egypte, waar ze en passant de Koptische gemeenschap in beeld brengt. ‘Het is een heel sterk geloof.’