Wat doe je tijdens de ramadan als je niet mag vasten? Geestelijk verzorgers dragen alternatieven aan

De maagverkleining die Nora Akachar (38) afgelopen zomer onderging, was een investering in haar gezondheid. Een bewuste keuze, maar wel een met een nadeel: de artsen raden haar af om te vasten tijdens de ramadan, de islamitische vastenmaand die woensdagavond begon. Door de operatie heeft ze eten en drinken hard nodig om te blijven functioneren.

Toch gaat actrice en theatermaker Akachar, die tevens de populaire facebookgroep ‘Trauma’s van Nora’ beheert, tussen zonsopgang en zonsondergang vasten. Een ‘challenge’ die te volgen is in het televisieprogramma Ramadan in Nederland.

“Ik weet waar mijn grens ligt en als het niet gaat, dan zal ik meteen eten. Toch moet ik het geprobeerd hebben”, vertelt Akachar. “De ramadanmaand is een maand van verbinding, van saamhorigheid en sereniteit. Als je niet meedoet, voel je je een buitenstaander.”

Vrijgesteld van vasten

Ze is niet de enige moslim die ondanks doktersadvies toch wil vasten. Islamitische geestelijk verzorgers in ziekenhuizen en instellingen hebben ieder jaar rond de ramadan te maken met patiënten voor wie dit geldt. “Volgens de islamitische voorschriften hoeft het niet”, zegt Mustafa Bulut, geestelijk verzorger in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg en voorzitter van de islamitisch geestelijk verzorgers in Nederland. “Lig je in het ziekenhuis dan ben je, net als andere kwetsbaren, chronisch zieken, vrouwen die menstrueren, zwanger zijn of borstvoeding geven, en psychiatrisch patiënten, ontheven van de religieuze plicht om te vasten. Vasten is in de islam zelfs niet toegestaan als dit beschadigend is voor iemands gezondheid.”

Akachar weet dit alles, maar wil het toch proberen. “Deze poging is voor mij een manier om mijn schuldgevoel in te lossen. Want ziekte overkomt je, maar de maagverkleining was mijn eigen keuze.”

Ze wil er wel voor waken dat kwetsbare moslims klakkeloos haar voorbeeld volgen. Daarom gaat Akachar langs bij de Nederlandse Obesitas Kliniek, waar experts uitleggen waarom het voor haar beter is om niet te vasten.

Advies van de arts is leidend

Sommige islamitische patiënten liggen in ramadantijd dikwijls in de clinch met zichzelf, zegt Mustafa Bulut. “Denk aan diabetici of nierpatiënten. Zij zijn ook overdag afhankelijk van insuline of moeten dialyseren. Daarmee wordt het vasten verbroken.”

Bulut heeft niet meegemaakt dat dit tot gevaarlijke situaties leidde. Door gesprekken met patiënten en de betrokken artsen, komen mensen op tijd tot inkeer.

In aanloop naar de vastenmaand informeert Bulut artsen en verpleegkundigen in zijn ziekenhuis over wat toegestaan is en wat niet, zodat zij alert zijn op patiënten met een islamitische achtergrond. Bij een peiling door de ziekenhuisapotheek onder de patiënten die vorig jaar medicatie gebruikten, antwoordden zestig moslims te gaan vasten tijdens de ramadan.

Moslims die medicijnen gebruiken moeten zich houden aan het advies van de arts, staat in Buluts bericht op intranet. “Maar veel moslims zijn niet op de hoogte van deze regel. Sommigen zijn onzeker of zij als zieke aangemerkt worden. Veel patiënten besluiten zelf het geneesmiddelengebruik tijdelijk te stoppen of aan te passen aan het vasten.”

Confrontatie met ziekte

Regelmatig spreekt Bulut, die als geestelijk verzorger opgeleid is tot islamitisch theoloog, patiënten of artsen die met zo’n situatie stoeien. Het is niet zijn rol om te dicteren wat mensen wel of niet moeten doen, zegt hij. “Ik heb respect voor ieders autonomie. Maar als mensen in heel kwetsbare situaties toch gaan vasten, dan is dat wel zorgelijk. Je hebt maar één lichaam.”

Toch kan hij zich goed inleven in de wens van deze moslims. “Religie is het laatste wat zieke mensen nog hebben. Door niet te vasten, moeten ze ook dat voor hun gevoel loslaten. Dat doet pijn. Mijn taak is goed te luisteren en vragen te stellen. Waarom wil je zo graag vasten? Welk aandeel heb jij in jouw gezondheid?”

Geestelijk verzorger en imam Ramzi Oulad Lmaroudia werkt in een tbs-kliniek en bij een ggz-instelling in Eindhoven. Onder zijn cliënten ziet hij moslims die hun houvast ontlenen aan de vastenmaand. “Ook in de forensische psychiatrie willen moslims het goed doen richting hun Schepper. Sommige cliënten hebben last van schaamtegevoel. Of ze hebben moeite hun mentale ziekte te erkennen. Het niet kunnen vasten is een confrontatie met hun ziektebeeld.”

Spiritueel vasten

Zingeving draagt bij aan herstel van ernstige psychiatrische aandoeningen, stelt Oulad Lmaroudia. “Het is daarom belangrijk dat zorgprofessionals zich inlezen en inleven in de belevingswereld van de islamitische cliënten”, zegt hij. Hij biedt de moslims in zijn kliniek alternatieven aan voor het vasten, op een waaier met daarop tien tips, waaronder: ‘Reciteer de Koran’, ‘Stel prioriteiten met een doel’ en ‘Focus op zelfzorg’.

Mensen moeten zich realiseren dat de ramadan niet alleen om het vasten draait, maar ook om spiritualiteit, zegt ook Adem Köse, werkzaam als geestelijk verzorger in het Amsterdam UMC. “Ik leg uit wat er wel mogelijk is als ze niet kunnen vasten: het verrichten van goede daden, meer in jezelf keren, een dagelijkse donatie doen voor armen. Er zijn genoeg opties. Ramadan is een waardevolle reset om tot de pure schoonheid van je eigen vroomheid te komen.”

“De vrijstelling van vasten is een cadeau dat je mag aannemen”, houdt geestelijk verzorger Hafsa Abdeljalil patienten in het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis voor. Ze moedigt hen aan om ‘spiritueel te vasten’. “In deze periode sta je stil bij de morele verantwoordelijkheid. Het jezelf onthouden van kwaadspreken, roddelen, schelden. Met het eten voed je het lichaam, dat is belangrijk. Maar met spiritualiteit voed je je ziel en dat heb je net zo hard nodig.”

Nora Akachar hoopt dat het inkijkje in haar proces taboedoorbrekend werkt. “Er is veel schaamte bij mensen die moeten eten omdat ze bijvoorbeeld menstrueren of diabetespatiënt zijn.

“Ramadan draait niet om het veroordelen van anderen, maar om de aanbidding van Allah. Ik hoop dat mijn struggle laat zien dat als ik mijn boterhammetje in de kantine eet, ik dit niet zomaar heb besloten. Daar heb ik goed over nagedacht.”

Ramadan in Nederland is gemaakt door NTR en de regionale omroepen en is vanaf woensdag 29 maart tot en met 19 april wekelijks om 18.30 uur te zien op NPO 2.

Lees ook:

Een zware vastenmaand lijkt de schoolresultaten goed te doen

Wat er aan de hand is, is speculeren, maar de cijfers zijn onmiskenbaar: als de ramadan in de zomer valt, presteren islamitische scholieren dat jaar beter op toetsen.