Waarom zijn we eigenlijk vrij op tweede pinksterdag?

Tweede pinksterdag als officiële feestdag staat al decennia ter discussie. Waar komt die tweede dag vandaan, en waarom kent Zuid-Europa hem niet?

Vlammen op hun hoofden, spreken in vreemde talen: dat overkwam de discipelen kort nadat Jezus de aarde had verlaten. Met Pinksteren, vijftig dagen na Pasen, staan christenen wereldwijd stil bij het moment van de ‘uitstorting van de Heilige Geest’. Het wordt ook wel als het begin van de kerk gezien.

Pas drie eeuwen later verscheen Pinksteren op de christelijke kalender. Net als Kerst en Pasen werd het een ‘hoogfeest’, dat aanvankelijk acht dagen lang werd gevierd. In de vijftiende eeuw werd deze ‘Heilige Geestweek’ tot drie dagen ingekort.

Met dank aan Maarten Luther

Daarna trok de Reformatie een scheidslijn door Europa. In landen waar die niet aansloeg, in het katholieke zuiden van Europa, bleven de vele Mariadagen en dagen die in het teken van andere heiligen stonden bestaan, legt emeritus hoogleraar Peter Nissen uit. “Waar de Reformatie voet aan de grond kreeg, sneuvelden die dagen. Daar waren vanaf dan alleen een handvol feestdagen toegestaan die het verhaal van Jezus vertolkten.”

Zo werden Kerst, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren feestdagen in het protestantse noorden. Tijdens de synode van Dordrecht in 1618/1619 werd bepaald dat Kerst, Pasen en Pinksteren op zondag gevierd worden en dat de aansluitende maandag, hoewel niet verplicht, een vrije dag zou zijn. Het resultaat: een tweede pinksterdag.

Behalve de Beneluxlanden hebben Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, delen van Zwitserland, Liechtenstein, Denemarken, Noorwegen en IJsland maandag vrij. De rest van Europa niet. Nissen: “Nadat in de Reformatie een hoop feesten waren vervallen, zijn de tweede feestdagen in protestantse landen als een soort compensatie gebleven. De katholieken schaften pas in 1969 het octaaf van Pinksteren af. Sindsdien heeft tweede pinksterdag geen bijzondere theologische waarde meer.”

In 1815 kreeg Nederland zijn ‘zondagswet’, en kwam zwart op wit te staan dat tweede kerstdag, tweede paasdag en tweede pinksterdag vrije dagen zijn.

Inruilen voor islamitische feestdag

Vanaf de jaren negentig is vanuit christelijke leiders regelmatig geopperd om tweede pinksterdag op te geven, en bijvoorbeeld in te ruilen voor een islamitische feestdag. Ook Nissen zelf heeft hiervoor gepleit, samen met de remonstrantse theologen Joost Roselaers en Christa Anbeek in 2017, maar de oproepen kregen nooit echt voet aan de grond.

Waarom werd juist tweede pinksterdag genoemd, en niet een andere tweede feestdag? “Omdat het redelijk uniek is dat het in Nederland een feestdag is”, zegt Nissen. “Het is eigenlijk een gewone maandag zonder religieuze waarde, op de kerkelijke kalender bestaat het niet.”

De discussie over zin en onzin ervan heeft dus een protestants karakter. “Ze wordt ook in Duitsland gevoerd”, zegt Nissen. Waarom denkt hij dat er nog niets is veranderd? “Dat vraagt tijd en geduld. Mensen zijn nu eenmaal gehecht aan hun vrije dagen. Bovendien zien velen zo’n dag als onderdeel van de nationale cultuur en identiteit. Verandering daarin ervaren ze dan als een bedreiging van hun identiteit.”

Lees ook:

Pinksteren voor dummies: wat vieren we vandaag ook alweer? Pinksteren is van alle christelijke feestdagen het minst bekend. Wat vieren christenen met Pinksteren? Wat is de pinksterbeweging? Waarom is Pinksteren niet op een vaste datum? Alles wat u niet durfde te vragen over Pinksteren.