Waarom radicaal-rechtse en conservatieve politici verlangen naar de katholieke kerk

Ze deelde het nieuws zelf op Twitter. Op 23 april ontving Eva Vlaardingerbroek, rechtsfilosofe en rechts-radicale opiniemaakster, in Londen samen met haar vader het vormsel en trad daarmee toe tot de katholieke kerk. Op de foto die ze bij dit bericht voegde, zien we haar geknield terwijl een bisschop zijn hand op haar hoofd legt.

Foto en bericht kregen duizenden likes. Tegenover het Amerikaanse conservatieve katholieke tijdschrift de National Catholic Register profileert Vlaardingerbroek zich als conservatief strijder tegen moreel relativisme (ieder heeft zijn eigen opvattingen over goed en kwaad) en tegen cultureel en religieus relativisme (geen enkele cultuur of godsdienst mag zich superieur achten). ‘Duivels’, vindt ze dat, een ‘kwaadaardige ideologie’ waartegen een mens machteloos staat – daar heb je God voor nodig. En het katholieke geloof als ‘het krachtigste wapen’.

Kroegcollege

Ze is niet de enige uit rechts-conservatieve hoek die de katholieke kerk als een veilige haven beschouwt in een tijd waarin identiteiten zouden verschuiven en woke de boventoon zou voeren. Het Tweede Kamerlid Nicki Pouw-Verweij (Ja21) liet zich in 2017 dopen in de katholieke kerk, na een periode in evangelische sferen te hebben verkeerd. Ze is, zei ze in een EO-podcast, “rechts wat betreft immigratie en integratie, rechts wat betreft het klimaat en Nederlandse soevereiniteit versus de Europese Unie.”

Verder vroeg FvD-leider Thierry Baudet priester Antoine Bodar op zijn huwelijk een feestrede te houden, maar die zag ervan af omdat hij daardoor de kerk schade zou kunnen berokkenen.

Of er sprake is van een opbloeiende liefde tussen zeer rechtse politici en de katholieke kerk weet Rob Mutsaerts, hulpbisschop van ’s Hertogenbosch, niet. Hij kan ernaar vragen, zaterdag in Breda, waar hij een ‘kroegcollege’ verzorgt voor de jongerenafdeling van FvD. Dat werd zo aangekondigd: ‘Ben je benieuwd naar de leer van het katholicisme en wil je dieper in de stof duiken? Of heb je gewoon zin in een verse dosis gezelligheid? Dan MOET je naar het kroegcollege komen.’

Mutsaerts vertelt dat hij al een mail heeft gekregen ‘hoe hij het in zijn hoofd haalde om naar zo’n fascistische club te gaan’. En inmiddels is er ook een demonstratie van antifascisten aangekondigd voor het bisschoppelijk paleis in Den Bosch. Mutsaerts is niet onder de indruk. “Het is heel eenvoudig: ik ga op elke uitnodiging in. Ik ben al een keer bij de JOVD geweest, bij de lokale afdeling van D66. Gewoon praten over het geloof en redenen om te geloven. Ik ga nog het liefst naar atheïstische clubs. Dat is eigenlijk het leukst.”

Conservatieve vloeken

De hulpbisschop is niet van plan meteen over de Bijbel te beginnen of de twaalf artikelen van het geloof. “Mijn thema is eigenlijk ‘de waarheid’ en of die wel bestaat. Kunnen we die kennen en verwoorden? Ik hou mijn verhaal en dan mogen ze vragen wat ze willen. We zien wel waar we uitkomen. Als aanwezige FvD’ers mij zouden vragen: ‘Waarom moet ik toetreden tot de rooms-katholieke kerk’, dan is mijn antwoord kort: ‘Omdat het klopt.’”

Dat de katholieke kerk aantrekkelijk is voor conservatieve geesten, begrijpt cultuurtheoloog Frank Bosman wel. “Ze grijpen terug op een tijd toen alles nog overzichtelijk was. Mannen waren mannen, vrouwen vrouwen, je had een duidelijke hiërarchie, met de paus die het laatste woord had. Nu heeft iedereen stemrecht, de wirwar van meningen is onoverzichtelijk en de blanke cis-gender heterochristen is niet meer de norm. Transgenders, dekolonisatie, woke, dat zijn voor conservatieven vloeken.

“In de katholieke traditie denken ze het verloren gegane meta-narratief te vinden, het grote verhaal waarin alles paste en klopte. Dat aan die norm niet tornde. Bovendien: de katholieke kerk heeft meer esthetiek en mystiek te bieden dan concurrerende kerken.”

Het hele menu

Dat conservatieven in groten getale onderdak zoeken in de katholieke kerk, relativeert de Tilburgse theoloog. “Zo veel zijn het er niet. En vergeet niet: ze maken een keus, niet voor de kerk van paus Franciscus, met zijn inclusieve houding, maar voor wijlen de pausen Benedictus en Johannes Paulus II. Zij stonden een veel rechtsere koers voor dan Franciscus. Vreemd genoeg vereenzelvigen de conservatieven die rechtse stemmen met de kerk. De werkelijkheid is een stuk genuanceerder.”

Mutsaerts benadrukt dat hij de jonge FvD’ers tijdens zijn kroegcollege niet naar de mond gaat praten. “Want je kunt in de katholieke kerk niet à la carte eten. Dus het is én bezwaar maken tegen de genderideologie én opkomen voor vluchtelingen. Het is het hele menu of anders ga je maar naar een ander restaurant.”

De bezwaren van FvD en de ultraconservatieve stichting Civitas Christiana tegen aandacht voor gender op school deelt hij trouwens wel. “Ik vind het onvoorstelbaar dat we daar zo gemakkelijk over praten.”

FvD-partijleider Thierry Baudet wijst de Franse Revolutie van eind 18de eeuw als grote boosdoener van de huidige maatschappelijke problemen aan. Hadden we maar nooit het idee van ‘vrijheid, gelijkheid en broederschap’ omarmd, dan waren we niet opgezadeld met liberalisme en socialisme.

Nostalgie

Bosman: “Bij organisaties als FvD en Civitas Christiana bestaat de neiging om het verleden te idealiseren: laten we teruggaan naar de tijd van voor de Franse Revolutie, of naar de katholieke kerk van voor het Concilie van Trente in de 16de eeuw. Ik vind dat geromantiseerde flauwekul. Zo fijn was het niet als je niet tot de adel of de clerus behoorde.”

Van nostalgie moet ook Mutsaerts niets hebben. “De oude Latijnse mis heb ik zelf nooit meegemaakt. Ik zou niet weten hoe ik ’m moest doen.”

De hulpbisschop kan wel sympathie opbrengen voor het partijprogramma van FvD. “Daar zit een zekere logica in. Maar iemand als Baudet doet zulke vreemde uitspraken. Zijn gedrag is merkwaardiger dan wat er op papier staat.”

Wat Bosman verbaast is dat ‘patriottisme’ bij de nieuwe conservatieve katholieken zo’n rol speelt. “Nationalisme maakt geen deel uit van de katholieke politieke leer. Inspiratie daarvoor zullen ze elders moeten zoeken.”

Ten slotte wil Bosman nog één aspect belichten. “Die paar conservatieven vertonen gedrag dat ik ‘lekker recalcitrant’ noem: flirten met een oud, verguisd instituut als de kerk. Het heeft een hoog kijk-mij-nou-gehalte.”

Lees ook:

‘Openlijke steun voor Civitas Christiana levert je een stevig gesprek met de bisschop op’

De ultraconservatieve stichting Civitas Christiana komt vaak in het nieuws en beroept zich op de rooms-katholieke leer. Maar hoeveel invloed hebben ze eigenlijk binnen de Nederlandse katholieke kerk?