Vanuit allerlei spirituele tradities proberen mensen weer in verbinding te komen met de natuur. Voor een interviewserie spreken we mensen over hoe ze dat doen. Verena Böttcher is boeddhist en klimt in bomen.
Tussen alle keurig omheinde en betegelde Arnhemse voortuintjes, springt die van de 48-jarige Verena Böttcher er meteen uit. Een afscheiding met de stoep ontbreekt, weelderige plantjes groeien alle kanten op.
Ze zorgt dat niemand last heeft van haar tuin, en compleet onverzorgd oogt hij nu ook weer niet, maar voor sommige buren was het alsnog even wennen. “Toen ik het hekje weghaalde, vroeg een buurvrouw meteen wat ervoor in de plaats zou komen. Toen een antwoord uitbleef, moest ze zoeken naar woorden.”
Voor het interview gaat Böttcher het liefst op de bank zitten. “Ik zit niet graag lang aan tafel. Mijn voeten raken de grond niet”, lacht ze. Haar inderdaad bescheiden lengte (één meter zevenenveertig) hindert Böttcher opvallend genoeg niet bij haar favoriete vrijetijdsbesteding: boomklimmen.
Zelfs thee mee
Dat is voor haar meer dan eventjes op een tak zitten. Ze klímt, echt hoog. “Zo lang de takken me kunnen dragen. Eenmaal boven ga ik er wel rustig voor zitten, vaak heb ik zelfs thee meegenomen.”
Böttcher is specialist ouderengeneeskunde. Daarnaast geeft ze op donderdagen les aan specialisten in opleiding in het Radboud UMC, en heeft ze twee thuiswonende tieners. Toch vindt ze tijd om regelmatig naar de Veluwse Posbank te rijden. “Daar zijn veel goede klimbomen. Hier in de buurt snoeien ze de laagste takken vaak weg, ik weet niet waarom. Misschien willen ze niet dat erin geklommen wordt, uit angst voor aansprakelijkheid als er iemand valt.”
Heeft het klimmen ook een spirituele dimensie? “Dat kun je wel zeggen. Wat is een spirituele ervaring anders dan ergens bewust, rustig, gewoon gelukkig te zijn? Hoog in de boom heb je een ander perspectief, en ben je op een hele directe en zichtbare manier afhankelijk van de natuur. De stabiliteit van de stam, de kracht van de takken.”
Zoals veel westerse boeddhisten rekent Böttcher zich tot de Plum Village-traditie van Thich Nhat Hanh, de Vietnamese monnik en vredesactivist. Hij leefde 39 jaar in ballingschap in Frankrijk, in de door hem opgerichte Plum Village kloostergemeenschap. Böttcher bezocht het klooster voor het eerst in 2009, op aanraden van haar zus.
Onverwacht een roos
“Het voelde als thuiskomen. Hier ontmoette ik mensen die veel hetzelfde voelden als ik, met wie ik een zingeving deelde. Mijn moeder had vroeger haar atheïsme verruild voor een soort sjamanisme. We gingen naar een hele progressieve vrije school. Ik vond dat allemaal best interessant, maar het was nooit helemaal voor mij.”
“Het boeddhisme legt veel nadruk op bewust en intentioneel (‘mindful’) leven.” Ze wijst op een rozenhaag in de tuin. “Soms bloeit er onverwacht een roos. Vroeger zou ik denken: oh, mooi, en verder gaan met mijn leven. Nu probeer ik dat moment vast te houden en actief te genieten van de schoonheid.”
Naast al haar inspanningen (de tuin natuurvriendelijk maken, deelnemen aan klimaatacties, een pilot met de gemeente om groenstroken minder vaak te maaien ), zoekt ze daarom de stilte.
“Een non met wie ik een retraite organiseerde, vroeg eens: als je door het bos loopt terwijl je een gesprek voert, waar ben je dan mentaal? In het bos, of in het gesprek? In het gesprek, natuurlijk.”
Leeghalen van een vogelhuisje
“Als ik tijdens een wandeling een mooi blad vind, neem ik het mee, soms helemaal naar huis.” Op een kastje liggen allerlei voorwerpen uit de natuur. Bladeren, een stuk dennenappel, een veer. Pronkstuk is een onafgemaakt wespennest, gevonden bij het leeghalen van een vogelhuisje. “Je vraagt je af waarom de wespen ermee gestopt zijn.”
“In het boeddhisme bestaat er geen afgescheiden zelf.” Dit keer wijst ze naar een kamerplant. “Als je diep mediteert over deze plant, zie je op een gegeven moment niet meer alleen de plant, maar de aarde, de wind, het zonlicht, het water. Voor mensen is het niet anders.”
“We zien de natuur vaak als een decor waarvóór wij ons leven afspelen. Maar volgens Thich Nhat Hanh leven we niet óp, maar in de aarde. De bomen en de vogels leven om ons heen. In alles wat we eten, ademen, uitscheiden, zijn we continu aan het uitwisselen.”
In Nederland behandelen we de natuur ook als decorstuk, vindt Böttcher. “Ik weet nog dat we vroeger ‘tuinsluipertje’ speelden, dan bezocht je stiekem door heggen en over schuttingen zo veel mogelijk tuinen. Erg spannend! Nu zou dat niet meer kunnen, tuinen zijn veel meer afgesloten, soms hangen er zelfs camera’s.”
Aandacht automatisch bij de boom
“Intentioneel van de natuur genieten leidt tot meer verbinding. In zijn laatste boek Met Zen de Planeet Redden, schrijft Thich Nhat Hanh dat we weer verliefd moeten worden op de aarde. Wie geniet van de aarde, zal haar niet beschadigen.”
Boomklimmen is daarvoor een uitstekende manier. “Eén met de natuur ben je niet snel, maar in de boom kom je dichtbij. Zonder speciaal je best te doen, is je volledige aandacht automatisch bij de boom. Je moet wel, daarom werkt het zo goed. Ben je niet gericht op de natuur, dan val je.”
Maand van de Heilige Natuur
In maart begint de Maand van de Heilige Natuur, georganiseerd door de faculteit theologie en religie van de Vrije Universiteit. Op het programma staan lezingen, conferenties en publieke optredens. Onder meer de Britse schrijfster Karen Armstrong en de Zuid-Afrikaanse dichter Antjie Krog zijn te gast. Het gaat steeds over de vraag hoe de relatie tussen mens en natuur kan worden hersteld, en wat theologie en religiewetenschap daar aan kan bijdragen. Trouw sluit aan met een serie interviews waarin mensen uit allerlei spirituele tradities vertellen wat ze doen om hun verbinding met de natuur te versterken.
Correctie: Anders dan in een eerdere versie van dit artikel stond, zal de Zuid-Afrikaanse dichter Antjie Krog niet te gast zijn bij De Maand van de Heilige Natuur die de Vrije Universiteit organiseert.
Lees ook:
Sandra Coelers (59) zingt rivieren toe in haar eigen natuurtaaltje: ‘Het voelt alsof het water terugpraat’
Vanuit allerlei spirituele tradities proberen mensen weer in verbinding te komen met de natuur. Sandra Coelers is spiritueel, maar moet zelf niks hebben van labels. Door te zingen communiceert ze met water.
