Van der Laans woorden openden een ruimte van ons waar we naar verlangen

De afgelopen dagen zijn twee leuzen op mijn netvlies blijven hangen.

De nieuwe slogan van het te vormen kabinet: Vertrouwen in de toekomst.

En de afscheidswoorden van burgemeester van der Laan aan de inwoners van Amsterdam: Zorg goed voor de stad en voor elkaar, vaarwel.

Om bij de tweede te beginnen, burgemeester Van der Laan heeft vele harten geraakt.

Het is opvallend hoe graag we samen delen in gemeenschappelijk verdriet.

We staan op straat voor de woning van een geliefde burgemeester in Amsterdam kracht te putten uit een samenzijn dat we kwijt zijn geraakt. Een ruimte van gemeenschap en vertrouwen. Een verbond dat onze individuele, kleine levens overstijgt.

Van der Laan opende een ruimte voor ons die ons dichter bij onze kern brengt.

Hoe interessant: wij die ons niets laten vertellen en allang hebben afgerekend met het moraliserende vingertje van de dominee vinden zijn toon, in de gebiedende wijs, heerlijk. Zorg! Kortom: jij hebt op jouw kleine vierkante meter een grote verantwoordelijkheid. Jij hebt antwoord te geven aan een groter geheel: namelijk, onze stad. Niet jouw stad, maar onze. Vervolgens zegt hij: zorg goed voor elkaar.

Terwijl wij elkaar juist eerder op individuele kracht aanspreken: pas op jezelf, zorg goed voor jezelf, loop jezelf niet voorbij. Maar hij draaide het om: Zorg goed voor elkaar!

Groter verbond

Van der Laan sprak ons aan op een groter verbond. Een heilige ruimte waar we aan voorbijgaan terwijl wij er wel naar verlangen. Wij die geleerd hebben voor onszelf te zorgen, met zelfredzaamheid en autonomie als kernwaarden in onze samenleving. Terwijl wij ten diepste afhankelijk van elkaar zijn. Je neigt over je afhankelijkheid heen te leven als het je goed gaat. Maar er hoeft maar iets onverwachts of naars te gebeuren om te ervaren dat je zonder anderen niet kunt bestaan.

Zorg goed voor elkaar. De afscheidswoorden van van der Laan openden een ruimte van ‘ons’ waar we naar verlangen, meer zelfs dan we durven toegeven vermoed ik.

‘Mens waar ben je?’ wordt aan de eerste mens, Adam, gevraagd wanneer hij zich verstopt heeft. Aan Kain die net zijn broer Abel heeft gedood wordt gevraagd,
‘Mens, waar is je broer’, waarop Kain terugvraagt: ‘Ben ik mijn broeders hoeder?’

Moet ik voor mijn broer zorgen dan? Die vraag houdt mij bezig. Want ik hoor een onderliggende vraag: is die broer er dan voor mij als ik hem nodig heb? Kortom, wie zorgt er eigenlijk voor mij? Hier zit iets belangrijks vermoed ik. En dan komt er nog een vraag bij kijken: belichaam ik zelf betrouwbare ruimte, vertrouw ik mijzelf voldoende, zorg ik voor een ander die niet tot de mijnen behoort of loop ik aan die ander voorbij? En zal diegene, als ik in de rats zit, dan wel voor mij zorgen?

Een menselijk verbond waarin wij besef hebben van onze fragiliteit en afhankelijkheid vraagt om vertrouwen. En daarin kun je zelf een eerste stap zetten. Of daartoe uitgenodigd worden door een ander. Het is het veiligst om vanuit wantrouwen te leven totdat het tegendeel waar blijkt. Leven vanuit vertrouwen is veel spannender. Een ander vertrouwen geven totdat het tegendeel blijkt. En dan nog kun je een ander ook een tweede kans geven, zoals je hoopt dat een ander barmhartig zal zijn tegenover jou als het nodig is. Voor mij is dit niet een kwestie van een naïeve levenshouding, veeleer is het een keuze. Je kunt de zaken omdraaien: niet meer ‘eerst zien dan geloven’ maar ‘eerst geloven en dan zul je vanzelf zien’.

En dan krijgt die slogan: vertrouwen in de toekomst in plaats van een zakelijk en oppervlakkig gezicht, van functionele afspraken tussen polderende partijen, een open en warm gezicht. Een menselijk gezicht met een goddelijke gloed. De zin die ik met mij meeneem is: Zorg voor elkaar en vertrouw op wie en wat je toekomt.

Claartje Kruijff is voorganger van de Amsterdamse Dominicusgemeente. Op 23 september volgde zij Janneke Stegeman op als nieuwe Theoloog des Vaderlands.