Toon compassie, probeer niet perfect te zijn

Haemin Sunim (1974) hoopt op een wereld met meer imperfectionisten. Want een wereld met meer imperfectionisten, is een wereld met meer compassie, gelooft de Koreaanse zenboeddhist. “En wie wil dat nou niet?”, zegt Sunim met een grote glimlach. De monnik is een paar dagen in Nederland ter promotie van zijn nieuwe boek ‘Houden van dingen die niet perfect zijn’, waarin hij mensen compassie voor henzelf en anderen probeert bij te brengen.

Onderweg naar de interviewlocatie passeert Sunim toevallig een paar Koreanen, die steil achteroverslaan als ze hem in zijn grijze monnikengewaad over een Amsterdamse gracht zien lopen. Ze maken buigingen, hele diepe, en daarna selfies. Sunim blijft er relaxed onder. Hij is het gewend: in Seoul maakt hij dit continu mee.

Sunims tweets over hoe rust te vinden in een drukke wereld resulteerden in de bestseller ‘Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt’, waar wereldwijd ruim drie miljoen exemplaren van over de toonbank gingen. Bij signeersessies staan mensen nu soms met tranen in de ogen, omdat hun leven zo veranderd is na het lezen van Sunims boeken. Anderen verbazen zich dat zijn lessen zoveel aansluiting vinden, want die zijn niet altijd even vernieuwend – bijvoorbeeld ‘verplaats jezelf eens in een ander’ en ‘probeer niet altijd het laatste woord te hebben’.

Sunims respons op die kritiek is simpel: “Hoe toegankelijker je het houdt, hoe meer mensen je kunt helpen. En niet alles hoeft vernieuwend te zijn. Zenmeester Senchchan schreef al in de zesde eeuw: ‘Ware vrijheid is vrij van de angst om niet perfect te zijn’. Maar dat is geen reden om mensen nu niet meer aan te raden om hun perfectionisme los te laten. We zijn er niet per se beter in dan vroeger.”

Waarom is het zo belangrijk dat we ­imperfectionistischer worden? ­Kunnen perfectionisten geen compassie opbrengen?

“Ze maken het zichzelf een stuk lastiger. Niemand is perfect. Juist daarom is het belangrijk om liefdevol en mild te zijn voor jezelf en anderen. Wie zijn eigen beperkingen inziet, stelt minder snel te hoge eisen aan anderen. Dan ontstaat ruimte in je hart om meer compassie te voelen.”

Dat klinkt nogal abstract. Hoe gaat dat in zijn werk?

“Ik zal een voorbeeld geven. Toen ik monnik werd, had ik een idee van de perfecte monnik in mijn hoofd. Mijn zenmeester, mijn mentor, viel daardoor nogal tegen. Hij zei niet continu wijze dingen, mediteerde in mijn ogen niet vaak genoeg en was niet altijd serieus. Hij maakte veel slechte grappen en schoot regelmatig uit zijn slof. Toen ik dineerde met een vriend en zijn meester was ik jaloers. Hij had de perfecte leermeester waar ik op had gehoopt. ­Jaren later vertelde dezelfde vriend me dat hij geen contact meer heeft met zijn meester. Omdat zijn mentor zo perfect was, verwachtte hij dat ook van alle andere monniken. Iedereen moest zich strikt aan zijn regels houden, anders kreeg je straf. Zijn leerlingen hadden telkens het gevoel dat ze alles verkeerd deden en bouwden geen liefdevolle band met hem op. Toen zag ik in dat ik juist geluk heb gehad met mijn meester. Hij heeft imperfecties en is zich daarvan bewust. Daardoor vergeeft hij zijn leerlingen ook hun fouten, en heeft hij veel compassie.”

Wat is compassie eigenlijk precies?

“Compassie is voor mij aandacht geven zonder enige vooringenomenheid, zonder ook maar iets aan die persoon te willen veranderen. Als dat lukt, ontstaat werkelijk begrip voor de ander. Soms denken we dat we compassie tonen, maar doen we dat niet werkelijk. Stel je voor dat een vriend zijn verhaal kwijt wil over een vervelende situatie op het werk. Vaak hebben we dan de neiging om direct oplossingen aan te dragen voor zijn situatie. Maar is dat werkelijk wat je vriend nu nodig heeft? Of wil hij voornamelijk zijn hart even luchten? Als je zegt dat hij zich anders op moet stellen of actie moet ondernemen, toon je geen compassie, hoe goed je het ook bedoelt.

“Geef daarom niet te snel raad wanneer iemand je iets vertelt. Laat hem uitspreken. Het is een misvatting dat luisteren passief is. Geduldig, aandachtig en met open geest luisteren is juist actief – en een van de meest betekenisvolle uitdrukkingen van liefde. We kunnen mensen helpen. Niet omdat we de oplossing voor hun problemen hebben, maar omdat we genoeg om hen geven om te blijven en te luisteren. Die oplossingen komen later wel.”

U stelt dat mensen eerst met compassie naar zichzelf moeten kijken, voordat ze dat naar anderen kunnen. Hoe kweek je meer zelfcompassie?

“Zelfcompassie is het begin van alle compassie. Mensen vergeten dat verrassend vaak. Maar als je niet eerst goed voor jezelf zorgt, kun je ook niet voor anderen zorgen. Denk maar aan de veiligheidsinstructies in het vliegtuig: zet eerst je eigen zuurstofmasker op, voordat je anderen helpt. Zelfcompassie is bijvoorbeeld jezelf niet afrekenen op je imperfecties. Daarbij is het belangrijk om in te zien dat je niet je gebreken bent. Identificeer je er dus niet mee. Gebreken komen en gaan, je bewustzijn is er altijd. Denk dus niet: Ik ben altijd zo snel boos, maar: Ik merk dat ik boos reageer. Een andere vorm van ­zelfcompassie is mensen niet te snel vergeven.”

Is vergeving niet juist heel compassievol?

“Jawel, maar niet als je het te snel doet. Een van de redenen waarom het zo moeilijk is om te vergeven, is dat ons hart niet naar onze geest luistert. Zelfs al besluit je met je volle verstand dat je iemand wilt vergeven, toch blijft je hart vaak koppig gesloten. Bij vergeving draait het erom die kloof tussen hart en hoofd te dichten. Je moet jezelf gunnen om je hart te openen. Want we proberen te vergeven om onszelf van het verleden te bevrijden, niet omwille van degene die ons aanvalt. We praten de verkeerde dingen die de ander heeft gedaan dus niet goed. Het gaat erom de knoop van onze eigen emoties die ons weerhoudt om een vervuld leven te leiden te ontwarren. Daarvoor moet je in die negatieve emoties duiken, en dat kost tijd. Vergeef daarom niet te snel.”

Hoe werkt dat, in je negatieve emoties duiken?

“Sommige mensen proberen negatieve gevoelens, zoals woede en haat, niet te veel aandacht te geven. Maar juist deze emoties vormen de verbinding tussen het besluit van de geest en het hart. Voel hoe deze emoties zich fysiek uiten als je aan de te vergeven situatie denkt. Misschien is het stijfheid in je nek en een sneller kloppend hart. Laat dat er allemaal zijn. Wanneer je dat doet, gebeurt er iets onverwachts. Het innerlijke landschap van onze emoties wordt zichtbaar. Langzaam kun je dieper in je emotie zakken. Misschien zit er onder je woede eigenlijk angst, en daaronder verdriet.

“Als je met compassie naar je eigen emotionele wonden kijkt, zal je hart – wonderlijk genoeg – langzaam smelten. Vanuit deze begripvolle blik kun je vervolgens naar de ander kijken. Je zal inzien dat hij ook ongelukkig was en wellicht zelfs begrijpen waar zijn pijn vandaan kwam. Dan vindt vergeving plaats waar je werkelijk iets aan hebt. Hoofd en hart komen op zo’n moment even samen, en zo dicht je langzaam de kloof tussen beide.”

Is het u al gelukt de kloof tussen hoofd en hart te dichten?

“Nee, daar ben ik denk ik nog de rest van mijn leven zoet mee. Maar dat is niet erg.” Lachend: “Dat is het hele punt: ik ben nu eenmaal niet perfect.”

Houden van dingen die niet perfect zijn
Haenim Sunim
Boekerij
272 blz.
€ 15,99.

Lees ook:

Compassie tonen voor iedereen

Haenim Sunim is niet de eerste die pleit voor meer compassie. De Tibetaan Thupten Jinpa, de vaste vertaler van de dalai lama, schreef er een paar jaar terug ook een boek over. Toen spraken we met hem.