Tien dagen in stilte, en op dag acht gebeurde er iets

Stel, ik zou me schreeuwend op de grond storten. Zouden ze me dan a) de zaal uitdragen, of b) negeren? Tien minuten geleden sloeg de bliksem in, in het gebouw naast onze meditatiehal, in de bergen van Chantaburi in Zuidoost-Thailand, en ik was de enige die zich zowel hoor- als zichtbaar rotschrok. Ik gok op b). Het licht is uitgevallen, de airconditioning ook. De leiding is nog altijd niet terug van hun spoedoverleg. Misschien worden we wel geëvacueerd. Of niet, en blijven we hier voor altijd. Wie zouden we als eerste opeten? Ik gluur de zaal in naar mijn ruim tachtig lotgenoten. Even later schrik ik wakker met mijn kin op mijn borst. Alweer. Om half vijf 's morgens begint onze marathonmeditatie van in totaal elf uur. Ik vind het wat vroeg allemaal, en wat lang, en wat saai. Ik heb honger, rugpijn en jeuk van de muggenbulten. Ik wil naar huis.

Maar het is pas dag twee. In een vlaag van overmoed schreef ik me in voor een tiendaagse stilteretraite. De reden: ik ben nieuwsgierig naar wat tien dagen stilte met mij zullen doen. Ik ben nogal chaotisch, en ik heb behoefte aan rust, focus, helderheid. En naar meer van die dingen waarover je ook gewoon een boek kunt lezen. Op je bank, thuis. Maar ik dacht: wie weet helpt het. Het lijkt me wel wat, die cursus uitlopen, wetend dat je vanaf dat moment begint aan een nieuw leven als Kalm Mens. En mocht dit niet zo uitpakken, dan niet.

Tijdens deze tien cursusdagen wordt Vipassana onderwezen, een meditatietechniek uit India die sinds het eind van de jaren zestig is verspreid door wijlen Satna Narayan Goenka, het Vipassana-opperhoofd. Vipassana wordt 'inzichtsmeditatie' genoemd, en betekent: 'de dingen zien zoals ze zijn'. Die stilte is nodig, aldus Goenka, om je volledig te kunnen richten op jezelf, zonder afgeleid te worden door prikkels van buitenaf. Op die manier leer je om te gaan met deze externe prikkels, die in het dagelijks leven zorgen voor, bijvoorbeeld, stress, frustratie en woede. Zegt Goenka. Zijn meditatietechniek wordt tevens ingezet als hulpmiddel bij het afkomen van verslaving, bij rouwverwerking en bij depressie.

Er zijn wereldwijd honderdtachtig Vipassana-centra, en ruim honderddertig andere locaties waar de cursus wordt aangeboden. Dit gebeurt op donatiebasis, de deelnemers betalen gemiddeld tweehonderd euro. Hoewel Vipassana een boeddhistische meditatieleer is, laten de cursussen zich voorstaan op hun niet-religieuze aanpak. De nadruk wordt gelegd op het aanleren van de meditatietechniek, en gedurende de cursus moeten alle religieuze praktijken worden gestaakt. Zo mag niet worden gebeden en er mogen geen religieuze objecten worden meegebracht.

Er mag nog heel veel meer niet. Voordat de cursus begint ondertekenen we een contract. We mogen niet: praten, lezen, schrijven, naar muziek luisteren, oogcontact maken met andere participanten, en het terrein verlaten voor de laatste cursusdag. We mogen ook niet: liegen, stelen en masturberen. O ja, het is tevens de bedoeling dat je niemand vermoordt.

Bijna gezellig

Terug naar dag twee. We krijgen zaklampen. Zo kunnen we na het eten de nu onverlichte weg naar onze (privé-)slaapcellen terugvinden. In de eetzaal branden kaarsjes. Het is bijna gezellig. Als je de schotten wegdenkt, die de tafeltjes van elkaar scheiden. Ik vraag me af waarom ik hier ook alweer ben. Deze aanpak lijkt me ineens nogal rigoureus. Waarom ging ik niet gewoon op vakantie als ik rust wilde? En waarom is het inmiddels een erekwestie geworden om vooral niet weg te gaan? Ik sta boos op om mijn bord af te wassen, laat onderweg twee keer mijn bestek vallen, en verwens iedereen in de rij bij de wasbakken - geluidloos uiteraard.

Het is alles behalve rustig in mijn hoofd. Honderden vragen razen voorbij. Ze variëren van: hoe hebben Albert Speer en Hitler elkaar ontmoet, tot is het 'baby, I'm a fireball' of 'baby, you're a fireball'? Ik denk veel aan Katy Perry. En ook aan mijn tandarts, de wiskundedocent die zei dat ik twee linker hersenhelften had, mijn ouders, vage kennissen en iedereen die ik tegenkwam op weg naar het meditatiecentrum. Ik maak plannen voor na mijn vrijlating, denk na over waar ik spijt van heb, en vraag me zo nu en dan serieus af of we in een aflevering van 'Black Mirror' zitten. Ook weet ik ineens zeker dat ik het vertrekformulier kwijt ben waarmee ik Thailand uitkom, en dat mijn visum voor Vietnam, waarnaar ik hierna doorreis, is verlopen. En ik herinner me dat Katy Perry niet 'fireball' zingt, maar 'firework'.

Ik ben intussen op zoek naar een blik van herkenning. Maar mijn collega-meditatoren houden zich keurig aan de regels. Soms schraap ik mijn keel als we naar de meditatiehal lopen of doe ik alsof ik struikel. Niets. Sukkels, denk ik, als ik ze slakken zie helpen oversteken die traag voor de eetzaal langs glijden.

Ik schrijf mijn naam op de lijst voor het spreekuur met de meditatiedocent. Ze houdt audiëntie tijdens kantooruren. De volgende dag word ik opgeroepen. De lerares blijft op haar troon met witte kussens zitten, en ik kniel voor haar neer. Vindt zij dit niet ook wat belachelijk? Nee. "Hi", zeg ik. Een knikje. "Hello Miss Caroline, what's the problem?" Ik vertel dat ik nog geen enkel inzicht heb.

Een serene glimlach. Heb ik wel eens eerder gemediteerd? Ik mompel iets over een meditatie-app die ik wel heb gedownload, maar niet heb gebruikt. Ze kijkt me meewarig aan, zegt dat ik me alleen moet concentreren op mijn ademhaling. Wanneer er een gedachte opkomt, moet ik meteen terug naar mijn ademhaling. Ik bedank en kijk alsof ik het meen. Anders nog iets? "Ik val steeds in slaap." Ze zucht. "Sommige mensen slapen vooral, deze eerste drie dagen. Die nemen in hun dagelijks leven onvoldoende rust." Ik knik, wat stom van die mensen. "Die verloren meditatietijd haal je wel in", zegt ze. "Sterkte, morgen wordt het echt zwaar."

Woede

Op dag vier vertrekken zeker zeven deelnemers, onder wie de vrouw die voor mij zit. Ik baal, want ze rook lekker. Mijn situatie is niet veranderd. Naast moe en geïrriteerd, ben ik nu ook kwaad. Op de regels, op Goenka die ons elke avond om acht uur toespreekt via een dvd die wordt afgespeeld op een televisiescherm in de gemeenschappelijke ruimte. Pas als je je verlangens leert uit te schakelen, word je gelukkig, zegt hij. Een wereld zonder verlangens is een gelukkige wereld. Ik kijk om me heen. Vindt niemand anders dit onzin? Zouden we zonder verlangens nog wel muziek hebben, literatuur, films? Wetenschap? Uitvindingen? Mijn hekel aan alle mensen in de retraite groeit ook. Waarom komen we niet in opstand? En wie heeft bedacht dat de mannen eerst de eetzaal in mogen, en daarna pas de vrouwen? Ik begin me ook zorgen te maken om de inmiddels stekende pijn in mijn onderrug. Dat is slecht nieuws, gezien de negen schroeven die zich op die plek bevinden na een operatie. Terug in de meditatiehal stel ik me voor dat al mijn vrienden doodgaan. Ik hoop dat niemand ziet dat ik huil. En ik mis de vrouw die voor mij zat. Op weg naar mijn cel help ik wat slakken oversteken.

Pornofilm

Op dag vijf weet ik: dit gaat niet werken. Dan moet ik maar gebruik maken van de voordelen van mijn opsluiting, ik ben er nu toch. En ik heb al vijf dagen mijn mail niet hoeven beantwoorden en er wordt voor me gekookt. Verder is de omgeving mooi en loop ik nu tussen elke meditatiesessie naar de rand van het terrein om naar de bergen te kijken. Dit is ook een soort inzicht. Ofzo. En mijn rugpijn is iets minder.

Dag zes. Ik neem plaats, sluit mijn ogen. En denk de komende elf uur alleen nog maar aan seks. En afwisselend aan pizza. Wat ik ook probeer: de zin van het leven, de tekst van 'Fifty ways to leave your lover', de verhaallijn van mijn roman. Niets helpt. Mijn hersenen produceren alleen nog maar seks en pizza Napoletana.

Op dag acht lukt het mijn pornofilm te pauzeren. Soms zeker een kwartier. Ik geef het op. Ik zal nooit leren mediteren. Maar ik heb wel nieuwe plannen gemaakt, en alles en iedereen geanalyseerd. Desondanks was dit best productief.

Maar die avond, tijdens de laatste meditatiesessie, gebeurt er eindelijk wél iets. Voor het eerst is het plotseling stil in mijn hoofd. Alle vragen zijn gestopt, net als de constante stroom aan commentaar. Het is alsof ik 'het' heb begrepen. Beter kan ik het niet omschrijven. Nog een poging: het is alsof ik ruimte in mijn hoofd heb. En ik voel me alleen nog maar ontspannen, en heel blij. Dit blijft zo, in de dagen erna en ik denk na over een overzichtelijke, op alfabet gerangschikte lijst van mensen aan wie ik dit ga vertellen. Op een rustige, zeer kalme, zonder over mijn woorden te struikelen manier, dus.

Vrijlating

Op dag tien, na de opheffing van de 'nobele stilte', wordt er op mijn deur geklopt. Vijf glimlachende vrouwen die weer herenigd zijn met hun telefoon, vragen om een selfie. Ze willen weten waar ik vandaan kom, ik viel op als enige westerling, en welk filter ik het mooist vind bij onze foto's. 's Middags wachten we in een kring bij de uitgang op onze vrijlating. We wisselen ervaringen uit, en telefoonnummers, voegen elkaar toe op Facebook. Wij zijn nu vrienden. Dus ik schraap mijn keel. "Hadden jullie ook dat jullie de héle tijd alléén maar dachten aan...", begin ik, vijftien paar ogen kijken mij onderzoekend aan, het gegiechel om de filmpjes die ze afspelen op hun telefoons stopt, en het is opeens weer doodstil. "Aan pizza?"

Die stilte is nodig om je volledig te kunnen richten op jezelf, zonder afgeleid te worden door prikkels van buitenaf

Niets helpt. Mijn hersenen produceren alleen nog maar seks en pizza Napoletana.

Opnieuw beginnen

Vandaag begint de Maand van de Spiritualiteit. De maand, die in 2007 mede op initiatief van Trouw haar eerste editie beleefde, wordt georganiseerd door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek. Ook KRO-NCRV en het tijdschrift ZIN zijn partners. Het thema van dit jaar is 'Opnieuw beginnen'.

Lees ook

De christelijke spiritualiteit krijgt steeds steviger voet aan de grond in Nederland. Wat heeft meditatie en massage te maken met God?