Spiritualiteit is online populair, maar het is vooral hard werken

“Ik was op zoek naar rust in deze hectische wereld. Ik wilde mijn negatieve gedachtes los kunnen laten”, vertelt Mitchel Hoes (23), student journalistiek in Rotterdam. Hij groeide op in een katholiek gezin, maar zocht zes jaar geleden zijn heil in de online wereld van spiritualiteit. “Ik mocht mijn eigen weg kiezen”, zegt hij. “Op het internet ging ik op zoek naar video’s over spiritualiteit die mij konden helpen.”

En die vond hij. Met dank aan sociale media. Het online spirituele spectrum reikt van spirituele influencers op Instagram, spirituele onderwijzers op YouTube naar goeroes op Twitter. Nog steeds neemt Hoes allerlei online informatie tot zich. Zo kijkt hij met name YouTube-video’s van boeddhisten, onder wie de Amerikaanse spirituele onderwijzer Vishuddha Das, maar ook de video’s van meer algemeen spirituele YouTube-kanalen, zoals Spirit Science. Hoes: “Vooral de oude video’s van Vishuddha Das spreken me aan, over hoe je met trauma’s en negatieve gedachtes kan omgaan.”

Hoes’ online zoektocht heeft zijn leven getransformeerd. Hij begon te mediteren, lessen te volgen in een boeddhistische tempel en naar lezingen te gaan. Zijn kijk op het leven is erdoor veranderd. “Ik ben er nu van overtuigd dat je aandacht moet hebben en goed moet zijn voor alles om je heen, of dat nou mens of dier is. Alles draait niet alleen om jou”, vertelt hij. “Het leven draait om zoveel meer dan alleen mijn lijden en negativiteit.” Die opvatting sleept hem door moeilijke periodes, zoals toen zijn moeder vorig jaar overleed.

Het soort spiritualiteit waar Hoes online in terechtkwam valt onder de ‘nieuwe spiritualiteit’ of ‘newagespiritualiteit’. “Deze spiritualiteit zet zich af tegen de spiritualiteit van de wereldreligies”, vertelt William Arfman, universitair docent sociologie van de religie aan Tilburg University. “Volgens de traditionele denkstromingen in die religies staat God boven de mens, terwijl nieuwe spiritualiteit stelt dat de mens juist onderdeel van het geheel is en het goddelijke in zichzelf kan ontdekken.”

In de jaren zestig en zeventig won de newagebeweging, die onder andere veel bestaande ideeën uit de westerse esoterie haalt, aan populariteit. Arfman: “De ontkerkelijking vanaf die jaren zorgde ervoor dat de meeste mensen in Nederland niet meer christelijk worden opgevoed. Mensen werden zich bewust van de verschillende levensovertuigingen. Internet en sociale media hebben die bewustwording versterkt.”

Al in de jaren negentig begon spiritualiteit diverser en democratischer te worden door het internet. Niet alleen gevestigde religieuze en spirituele groepen, maar ook onbekendere bewegingen konden hun boodschap gemakkelijker doorgeven. Ieder individu kan zijn of haar boodschap nu delen via Instagram of YouTube en zichzelf presenteren als spiritueel. Het gevolg? Een generatie van spirituele influencers, zelfhulpgoeroes, mindfulness- en yogacoaches en welzijnsexperts die vooral online heel actief zijn. Naast de Indiase goeroe die het internet gebruikt als verlengstuk van zijn offline aanwezigheid, bestaat nu ook de Amerikaan die zijn spirituele boodschap vanuit zijn slaapkamer via YouTube deelt.

“Bij spiritualiteit ligt de nadruk op de innerlijke beleving en ervaring”, zegt Tineke Nugteren, religiewetenschapper aan Tilburg University. Het internet kan die in de weg staan, waarschuwt ze. “We kunnen online zoveel spirituele informatie vinden dat het gaat tollen voor onze ogen. Dit kan ertoe leiden dat je alleen kennis over spiritualiteit verwerft. Maar je proeft de appel niet echt en intens als je er alleen maar over leest. Je moet erin bijten. Veel online bronnen over spiritualiteit gaan over spiritualiteit, maar ze zijn geen spiritualiteit. Spiritualiteit is vooral hard werken. Zuivering doet pijn en maakt eenzaam. De wereld knarst als as tussen je tanden voordat ze haar tederheid en schoonheid toont. De online wereld is een goede plek voor een eerste kennismaking met spiritualiteit. Maar daarna moet je het doen, verinnerlijken, zijn, en niet alleen napraten.”

Via de online wereld kwam Sylvia Hippolyte (50) tot die verinnerlijking. Sinds vorig jaar is zij zich gaan bezighouden met zingeving. Via onder andere de spirituele onderwijzer Mooji ontdekte ze veel begeleiders en goeroes online. “Ik ben tot rust gekomen. Dertig jaar lang was ik een workaholic. Ik organiseerde veel feestjes en zag veel mensen van wie ik bevestiging wilde hebben. Maar ik heb ontdekt dat ik hen niet nodig heb en dat alles in mezelf zit. Zolang ik maar stilzit en luister naar de stem in mij. Dat heeft Mooji mij laten inzien.” Nu mediteert ze iedere dag, bezoekt ze regelmatig online spirituele evenementen en is ze, naast HR-manager, professioneel wandelcoach geworden.

Dat het spirituele pad niet gemakkelijk is, weet Hippolyte. “Het is een intens proces waarbij soms veel emotie loskomt. Ik ben minder beschikbaar voor mijn familie en vrienden, dat schuurt weleens. Het was vooral moeilijk om mijn kinderen meer los te laten en meer op mijn eigen benen te gaan staan. Ik was eigenlijk heel afhankelijk van hun liefde en aandacht.”

Ook Mitchel Hoes kent de worsteling met spiritualiteit. Na het overlijden van zijn moeder kwam hij daarmee in de knoop te zitten. “Haar overlijden maakte het lastig om te leven met een boeddhistische visie. Karma zegt: wie goed doet, goed ontmoet. Ik dacht: heb ik dan toch iets fout gedaan? Ik voelde me daardoor hopeloos.”

Hij legde spiritualiteit zelfs een tijd naast zich neer. “Maar langzaamaan begon ik weer te zoeken naar mijn spiritualiteit. Ik wist weer: ik moet proberen om positiever naar het leven te kijken en oog hebben voor de rest van de wereld, niet alleen mezelf”, zegt Hoes. “Als je de wereld wil verbeteren, moet je jezelf soms wegzetten en veranderen voor de ander. Dat kan heel simpel zijn: een glimlach op straat kan andermans wereld veranderen, al is het maar voor even.”

Lees ook:

Volgens deze hoogleraar is het boeddhisme helemaal geen antistressreligie

Hoogleraar Paul van der Velde schreef een boek over de westerse misvattingen over het boeddhisme. ‘Boeddhisten zijn niet bezig met leven in het hier en nu.’