Simone Bassie en Michel Dijkstra maakten gereedschapskist voor levenskunst: ‘Het is knutselen, maar dan op hoog filosofisch niveau’

Ze hadden al een scheurkalender ­gemaakt, maar de velletjes daarvan houden het maar één dag. Nu hebben ze iets stevigers geschreven, al blijft het luchtig. “Hier kun je wat langer bij stilstaan”, zeggen Simone Bassie en Michel Dijkstra uit Deventer.

Met ‘Wu Wei, Ubuntu, Buen ­Vivir’ willen ze ‘levenskunst’ voeden, een door Franse filosofen aan de Oudheid ontleende, wijsgerige houding die momenteel vrij populair is. Bassie en Dijkstra leveren er ‘inspirerende teksten’ voor, waarbij de onvermijdelijke oud-Griekse Epicurus niet ontbreekt. Maar hun zwaartepunt ligt elders. Bassie en Dijkstra, beiden eind dertig, sprokkelden wijsheden uit alle wind­streken bijeen, van Equador (buen ­vivir – goed leven) via Afrika (ubuntu – ik ben want wij zijn) tot aan het Verre Oosten (wu wei – niet ingrijpen).

De tradities waaruit u put zijn zeer divers, u bloemleest overal wijsheden vandaan. Maar ­tradities zijn toch als een geheel ­bedoeld, een package deal? U haalt dat pakket uit elkaar.

Dijkstra: “Ja, maar wij willen een gereedschapskist voor levenskunst maken. Zo kun je stukjes uit die tradities vergelijken, verbindingen leggen. Het is knutselen, ja, maar dan op hoog filosofisch niveau. ­Hopelijk. En we geven meteen wat kernbegrippen voor de moderne mens die wereldwijd contacten heeft. Je koopt spullen uit China, maar wat dénken Chinezen? Niet alle Chinezen kennen wu wei – niet ingrijpen – maar het biedt je wel een aanknopingspunt, en als je je erin verdiept, dan merk je dat het niet ver van je af staat.”

De titeldelen komen uit andere continenten. Maar in de honderd paragraafjes halen Bassie en Dijkstra ook veel auteurs uit het Westen aan, onder wie Meister Eckhart, Charles Taylor en Gerard Reve. Toch ontbreekt het Westen in de titel.

Is dat geen modern exotisme – fijn kijken naar verre culturen? Of ­verkoopt christendom niet zo ­lekker?

Dijkstra: “Dat is een goeie. De uitgever heeft de titel bedacht, dat is waar. Er schuilt wel cultuurkritiek in. Mondiaal gezien is er één vreemde eend in de bijt, en dat is het westerse denken. De andere tradities hebben een holistisch mens- en wereldbeeld. Dat hadden we in het Westen ook, maar daar zijn we van losgezongen. Nu staan mens en natuur tegenover elkaar.”

Voor zo’n allesomarmend wereldbeeld hoef je toch niet naar verre streken? U haalt hem niet aan, maar bij Franciscus van Assisi is dat zó terug te lezen: we zijn verbonden met iedereen, met dieren, met broeder zon en zuster dood.

Bassie: “Ja, absoluut, en daar brengen de andere tradities ons nu bij terug. Wij willen met onze boek­titel iets rechttrekken, de wereld­filosofie wordt wat vergeten. De ­filosofie bestaat niet alleen uit ­westerse denkers.“

Uw boek laat zich lezen als een apotheek vol ideeën bij allerhande kwalen en passages in het leven. Waar hebt u zelf het meest baat bij?

Bassie: “Ik lijd al sinds mijn jeugd aan het milieu. U weet wel, de tijd van zure regen. Ik ben christelijk opgevoed met rentmeesterschap, dat drukt op me. Nu denk ik: is het wel zo erg? Dat leer ik door wu wei – niet-storend ingrijpen – en dat je daardoor spontaan voor alles gaat zorgen. Het helpt me bij mijn grote liefhebberij, tuinieren. Ik laat veel. Als je probeert méé te gaan met de natuur, dan komt alles tot bloei.”

Dijkstra: “Voor mij werkt ­Indra’s net tegen eenzaamheid. Dat net is een zenboeddhistische metafoor voor de werkelijkheid. Elk knooppunt is een edelsteen, een spiegel waar alles en allen in te zien zijn. Dus hoe eenzaam ik me ook voel, alle anderen zijn er wel. Dat helpt me, het geeft vertrouwen ook als je het niet voelt.”

U vormt een schrijversduo en bent getrouwd.  Welke levenskunstige gedachten komen van pas bij een huwelijk, na maanden van thuiswerken?

Daar hoeft Bassie niet lang over te denken. “Op dit moment zou ik wel wat meer confucianisme in het huishouden willen zien. Ik ben van de orde.” Dijkstra: “Laat er wel wat ruimte zijn voor creatieve chaos, dat is taoïsme. Daar zoeken we, eh, de balans in.” Bassie. “Mijn eigen chaos waardeer ik wel, maar niet die van de ander. Ik zou wat taoïstischer willen zijn.”

Wat te doen bij onbeantwoorde liefde?

Dijkstra: “Dat antwoord zul je hier niet vinden, de premoderne tradities waaruit wij teksten selecteerden, kenden het individu met zulke vragen niet.” Dan pakt hij het boek erbij. Als een Jehova’s getuige met een bijbel in de hand bladert hij razendsnel naar pagina 85. “Ataraxia. Onverstoorbaarheid. Het hoogste genot ligt in de afwezigheid van pijn, zei Epicurus. Het is een schrale troost, maar wel fijn als je bedenkt wat er allemaal mis kan gaan in een mensenleven.”

“Onverstoorbaarheid is wel een erg lastige deugd”, reageert Bassie. Misschien, oppert Dijkstra, “werkt ze wel als je er langer naar leeft.”

Is er een ideaal moment op de dag om een hoofdstukje uit uw boek te lezen?

“Ik zou het ’s avonds doen”, zegt Bassie, “dan heb je er wat tijd voor.” Dijkstra: “Je kunt er ook mee ­beginnen en denken: ik ga straks minder storend ingrijpen als ik die lastige collega tegenkom.”

En tot slot: wat moet je als corona-thuiszitter lezen?

Die vraag zag Dijkstra aankomen. “Bladzijde 64. Tlaalahui, tlapetz­cahui in tlaltipac. Dat is een Azteeks spreekwoord: het is glibberig en glad op aarde. Volgens de Azteekse denkers is de wereld een zeephelling. Alles draait om het zoeken van je balans. Dat is nu meer dan ooit een opgave. Door wat niet meer kan, de extra druk, de onzekerheid. Uitglijden doe je zeker, maar dat hoort erbij. Dan sta je weer op en vind je je balans.”

Bassie heeft een andere aan­rader. Het is weer Confucius. “Hij vindt dat in alle relaties een hiërarchie zit. Daardoor weet ik dat het, nu we zo weinig mensen dichtbij hebben, goed is om me af te vragen: hoe bepaal ik wie ik toelaat? Ik krijg zo een nieuwe kijk op relaties en vriendschappen.”

Michel Dijkstra &  Simone Bassie, ‘Wu Wei, Ubuntu, Buen Vivir. Levenskunsten uit de hele wereld’ , ISVW, 132 blz. € 19,95.

Lees ook:

Tegendenkers over de levenskunst

‘Levenskunst ‘ is hip. Maar niet onomstreden. Toenmalig Denker des Vaderlands Hans Achterhuis vond het maar bedenkelijke ‘zelfhulpfilosofie'.  Hij ging in debat met levenskunstpleitbezorger Joep Dohmen.