Sabiha Çimen fotografeerde meisjes op Turkse koranscholen. ‘Hun leven is verbazingwekkend rebels’

Vier jaar lang spendeerde fotograaf Sabiha Çimen op koranscholen. En nee, haar foto’s gaan juist niet over onderdrukking. ‘Op elke school staan kinderen onder druk. Ik focus op de trivialiteit, de speelsheid, de tienerziel.’

Op twaalfjarige leeftijd ging Sabiha Çimen (37) naar een koranschool voor meisjes in Istanbul. Samen met haar tweelingzus studeerde ze hard om Koran uit haar hoofd te leren. 6.236 verzen, 604 pagina’s, in het Arabisch. Wie dat lukt, krijgt de titel hafiz, ‘hoeder van de islam’.

Twintig jaar later bezocht Çimen dezelfde school opnieuw, nu met een camera in haar hand. De Turkse fotografe spendeerde vier jaar lang veel tijd op vijf verschillende koranscholen in Turkije. Haar eigen hoofddoek en achtergrond zorgden voor verbinding. De meisjes zagen haar als een van hen, vertrouwden haar en ze raakten bevriend.

Met haar fotoboek en tentoonstelling Hafiz, nu te zien in de Kunsthal in Rotterdam, biedt Çimen zo een uniek perspectief op deze gesloten wereld, met persoonlijke, kleurrijke portretten van het alledaagse leven van meisjes op deze scholen.

Met welk doel begon u dit project?

“Ik bezocht de school in Istanbul waar ik zelf had gestudeerd. Allereerst was ik op zoek naar de tienerversie van mezelf. Ik wilde iets over mezelf vertellen, over mijn leven van toen. Door honderden meisjes te fotograferen en portretten te maken, was ik getuige van een intieme omgeving waar alleen ik toegang tot had.

“Als moslimvrouw, als vrouw met een hoofddoek, als hun zus, als een van hen, vond ik het mijn verantwoordelijkheid om deze meisjes op een waardevolle en respectvolle manier te vertegenwoordigen. Voor mij was het alsof ik hen een microfoon gaf, een kans om voor zichzelf te spreken.”

U bracht zelf ook tijd door op een koranschool. Als iemand dat moment zou fotograferen, hoe zou dat eruitzien?

“Het zou een portret worden van mij en mijn tweelingzus samen. Toen ik jong was, was ik een punk. Ik hield me niet aan de regels. Met verschillende kleuren probeerde ik mezelf uit te drukken. Op de foto zou je een rebels kleurrijk meisje zien, die allerlei dingen op haar lichaam had geschilderd.”

In Nederland, maar ook in Turkije, is het imago van koranscholen niet altijd even positief. Wat waren de reacties op uw perspectief op deze scholen?

“Als je mensen vertelt dat je fotoproject met de islam en koranscholen te maken heeft, verwachten ze onderdrukking. Foto’s van meisjes die onder grote druk staan. Daar heb ik me juist niet op gericht. Op elke school staan kinderen onder druk, op seculiere scholen, op de universiteit. Dat heb je in elke religie en op elke school.

“Ik focus op de trivialiteit, de speelsheid, de tienerziel en de poëzie van het schoolgebouw. Stel je voor, driehonderd of zeshonderd meisjes bij elkaar op een school. Dat is verbazingwekkend rijk, kleurrijk, aantrekkelijk en rebels.

“Over het algemeen vonden mensen de foto’s mooi, maar er was ook kritiek dat ik geen moslimvrouwen zou kunnen fotograferen. Vrouwen met hoofddoek bedekken zich, terwijl ik ze juist laat zien. Ik begrijp dat, maar ik probeer dan uit te leggen waarom dat wel kan. De wereld verandert: ook moslimvrouwen hebben foto’s op hun sociale media. Ik ben dus niet de enige die ze laat zien, ze laten zichzélf al zien. De meisjes waren het erover eens en accepteerden dit.”

De focus in je werk ligt op vrouwen en de islamitische cultuur. Hoe wil je moslimvrouwen vertegenwoordigen en hoe verschilt dat van de meeste foto’s die we van vrouwen zien?

“Ik word echt moe van hoe moslimvrouwen worden geportretteerd. Turkije is een moslimland, maar als je soaps en series op tv kijkt, zie je daar geen moslimvrouw. De vrouw met hoofddoek wordt nooit afgeschilderd als een mooie, begeerde vrouw, of de goed opgeleide hoofdpersoon. Moslimvrouwen krijgen altijd de bijrol, als schoonmaker, moeder of iemand die altijd iedereen helpt.”

“In westerse media is de islam vaak gerelateerd aan terrorisme. Ik ben die stereotypen zat. Moslimvrouwen hebben bijvoorbeeld geweldige poëzie gemaakt. Ze zijn niet eendimensionaal, er zijn zoveel lagen, zoveel diepte. Maar niemand wilde dat zien, niemand durfde het te zien en niemand wilde dit vertellen. Met mijn fotografie doe ik dat wel.”

De tentoonstelling Hafiz is tot en met 7 mei te zien in Kunsthal Rotterdam.

Lees ook:

De #10yearschallenge in Turkije: jonge vrouwen tonen hun foto’s met en zonder hoofddoek

Op sociale media in Turkije delen jonge vrouwen oude foto’s van zichzelf met hoofddoek, en nieuwe foto’s van zichzelf zonder hoofddoek.