Niks is normaal

Zoals u weet, woon ik sinds een half jaar in een dorp. Niet ver van de stad, maar toch. Onlangs werd ik op de fiets nageroepen door een groep kinderen in een bootje, omdat ik een rood vest droeg. ‘Rooie!’ Ik besloot niet te stoppen om ‘Nee, jij trekt volle zalen’ te roepen, het ­waren tenslotte nog kinderen, en ze waren alweer voorbijgevaren. Het deed me denken aan mijn jeugd, in een kleine stad in Noord-Holland, waar de mensen ook heel normaal zijn en dat graag uitdragen. En aan de kinderen die weer naar school moeten en daarmee te maken krijgen.

Normaliteit is verraderlijk. ‘Waarom gelukkig zijn als je ook normaal kan zijn?’, vraagt de adoptiemoeder van schrijver Jeanette Winterson als zij op haar zestiende een vriendinnetje heeft. In haar memoires, die deze uitspraak als titel dragen, laat Winterson goed zien wat de consequenties zijn van een leven waarin het normale het echte overheerst.

Normaal is niet alleen gewoon, maar ook een standaard, die vaak ten koste gaat van zelf denken. Dit is geen nieuw fenomeen. Montaigne beschrijft dit in zijn ‘Essays’ rond 1580 als volgt: “Ik zou het mijn landgenoten graag vergeven dat zij alleen hun eigen zeden en ­gewoontes als voorbeeld en richtsnoer nemen voor wat volmaakt is; want het is een algemene fout, niet alleen van het gewone volk, maar van iedereen, niet verder te kijken dan het nest waarin je geboren bent. (…) Maar waar ik mij over beklaag is dat ze zó weinig zelfkritiek hebben dat ze zich door de heersende gebruiken volkomen laten inpakken en blindelings volgen wat op dit of dat moment in zwang is, en dat ze, al naar de mode het verlangt, in staat zijn elke maand een andere zienswijze te verdedigen, ook als die lijnrecht ingaat tegen hun eerdere opvattingen.”

Nertsen in kooien stoppen is niet normaal

Soms is dat komisch. “Toen de balein van hun wambuis op de borst werd gedragen, bezwoeren ze bij hoog en bij laag dat hij daar op de juiste plaats zat; maar nu die, een paar jaar laten, is afgezakt tot op hun dijen, drijven ze de spot met hun eerdere gewoonte en vinden die absurd en verwerpelijk”, schrijft Montaigne.

Maar klakkeloos meebewegen met gewoontes kan ook heel vervelende consequenties hebben. Nertsen in kooien stoppen voor hun vacht is niet normaal (het fokken van dieren is al niet normaal en ze eten ook niet). Vluchtelingen laten ­verdrinken is niet normaal. Geld boven welzijn ver­kiezen is niet normaal.

Het leven zelf is natuurlijk al niet normaal. Geboren worden niet en verliefd worden niet en doodgaan niet. Laat u niets anders wijsmaken. We hebben gewoontes nodig om ons bestaan te structuren en het is pijnlijk en vermoeiend de wereld steeds opnieuw te zien. Maar toegeven aan de mal die er ligt, is geen optie. Voor je het weet ben je iemand die je niet bent of niet kunt zijn, of dwing je dat af bij een ander.

Dus, lieve lezer, hoed u voor de normalo’s. En hou een oog open voor het uitzonderlijke.

Eva Meijer (1980) is filosoof, schrijver en singer-songwriter. Ze promoveerde op de politieke stem van het dier en in 2011 debuteerde ze met de roman ‘Het schuwste dier’. Voor Trouw schrijft ze tweewekelijks een column. Lees ze hier terug.

Lees ook:

Het nieuwe normaal: wat is dat eigenlijk?

Is de crisis een kans om te vernieuwen, om idealen te verwezenlijken? Of is dat naïef, en zal het nieuwe normaal uiteindelijk toch gewoon het oude normaal blijken te zijn?