Nederlandse katholieken blijken veel progressiever dan hun kerk

Tussen katholieken en de leiding van hun kerk gaapt een diepe kloof. In tegenstelling tot wat de kerk voorschrijft, is driekwart van de actieve katholieken voorstander van vrouwen in het priesterambt en vóór het kerkelijk homohuwelijk. Euthanasie wordt onder gelovigen breed geaccepteerd en meer dan de helft wil af van het verbod op abortus.

Slechts 14 procent van de katholieken is van mening dat de kerkelijke leiding met haar tijd meegaat, zo blijkt uit onderzoek van onderzoeksbureau I&O Research in opdracht van Trouw. Er hebben een kleine 900 mensen meegedaan die zichzelf als katholiek beschouwen (de actief katholieken) en circa 1000 voormalig katholieken.

Roep om verandering

“Er klinkt naar de leiding een roep om verandering: ga met de tijd mee, zorg dat de kerk ertoe blijft doen”, zegt I&O-onderzoeker Charlotte van Miltenburg. Tegelijk tekent ze aan dat de groep die het eens noch oneens is met een aantal stellingen vrij groot is. Ze ziet dat ook bij andere vragen. Dat duidt op gelatenheid, zegt Van Miltenburg. “Het is dus nog maar de vraag of er echt een omslag komt.”

De katholieke kerk in Nederland krimpt, maar is hier met bijna 3,8 miljoen ingeschreven leden nog steeds veruit de grootste. In 2018, dus nog voor corona, was het aantal mensen dat regelmatig naar de mis ging geslonken tot 153.000 per zondag.

Actieve katholieken zijn bijna net zo progressief als de mensen die hebben afgehaakt, zo blijkt uit dit onderzoek. Ze nemen liberale standpunten in over kerkelijke kwesties. Zo is 65 procent van de actieve katholieken vóór hulp bij voltooid leven, een thema dat maatschappelijk veel discussie oproept.

Jonge katholieken van onder de 34 jaar zijn over het celibaat iets conservatiever dan de 65-plussers. Ook geloven ze vaker dan de oudere generatie in de hel. Bij de groep tussen 35 en 49 jaar lijkt de steun voor de katholieke leer het grootst, maar ook daar staat niet meer dan een derde achter de conservatieve lijn.

Troost

Voor de actieve gelovigen is de kloof over opvattingen met de top nauwelijks een overweging om de kerk te verlaten: slechts 8 procent denkt er weleens over afscheid te nemen. “Dat is de enige troost”, zegt onderzoeker Van Miltenburg. Als verklaring wijst ze op de redenen waarom katholieken naar de kerk gaan: niet om bevestigd te worden in hun opvattingen, maar om hun geloof te belijden, de traditie voort te zetten, voor het gemeenschapsgevoel.

Gevraagd naar hun motieven om de kerk te verlaten, noemt gemiddeld zo’n kwart van de voormalige katholieken een of meerdere conservatieve standpunten van de kerkelijke leiding. Het seksueel misbruik is eveneens voor een kwart reden de kerk vaarwel te zeggen. Maar de hoofdreden om afscheid te nemen, is dat mensen niet meer geloofden.

Zorgen

Onder de betrokken katholieken zijn er grote zorgen over hoe het verder moet. Twee derde is bezorgd over de toekomst van de kerk, een kwart verwacht zelfs dat die over 25 jaar geen rol van betekenis meer speelt. Minder dan de helft van de actieve katholieken (38 procent) is trots op de kerk, een op de zeven heeft er geen vertrouwen in. “Katholieken willen wel veranderen, maar de bevlogenheid met het eigen geloof lijkt matig”, concludeert onderzoeker Van Miltenburg.

Bijna 30 procent van de actieve katholieken zou in actie komen als het kerkgebouw dreigt te worden gesloten – de rest doet dat niet, of heeft daar geen uitgesproken mening over. Vooral ouderen schenken grote bedragen aan de kerk. Zowel actieve als voormalige katholieken blijven financieel bijdragen, niettemin noemen de onderzoekers het zorgelijk dat een noemenswaardige groep de donaties terugschroeft.

Lees ook

Celibaat, homohuwelijk, euthanasie: van de meeste katholieken mag de kerk wel wat progressiever

Uit een onderzoek van I&O Research in opdracht van Trouw blijkt dat de bisschoppen van ons land en hun gelovigen over vrijwel alle heikele thema’s van mening verschillen. Hoe ziet de gemiddelde Nederlandse katholiek er eigenlijk uit?