Laten we met de steun aan Oekraïne niet weer in de valkuil van de goede bedoelingen trappen

Wat brengt Nederland ertoe om nu wapens aan Oekraïne te leveren? Het ziet er echt naar uit dat een meerderheid van de Tweede Kamer daarmee zal instemmen. Dat is ongetwijfeld goed bedoeld, maar pakt het ook zo uit? Mocht Rusland een inval overwegen, dan zullen die paar extra wapens het verschil niet maken. Daarvoor is het militaire overwicht van Rusland te groot.

Of zijn de wapens bedoeld om de Russen na een eventuele inval tot een terugtocht te dwingen? In Afghanistan lukte dat destijds nog, toen rebellengroepen met Amerikaanse wapens de Sovjets hun land uitdreven, maar we weten waar dat uiteindelijk op uitdraaide. Uit de rebellengroepen kwamen de Taliban voort. Daar plukken we nu nog de wrange vruchten van.

Solidariteit

Maar als Oekraïne als soevereine staat aangeeft bij de EU en de Navo te willen horen, kunnen we het land toch niet in de kou laten staan? Zeker nu Rusland een grote troepenmacht aan de grenzen met Oekraïne heeft verzameld, getuigt het van solidariteit om ook wapens te leveren.

In The Clash of Civilizations (1996) noemde Samuel Huntington dit de ‘staten-benadering’. Rusland en Oekraïne zijn dan twee soevereine staten die een lange grens delen en uit angst voor de eigen veiligheid steeds in strijd met elkaar zijn. Oorlog is in die optiek altijd mogelijk.

Vanuit die statenbenadering valt meteen de overmacht van Rusland op. Oekraïne, dat na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie de vele kernwapens die waren achtergebleven, verwijderde en het Non-proliferatieverdrag tegen de verspreiding van nucleaire wapens tekende om zo nationale soevereiniteit te verwerven, staat machteloos tegenover de kernmacht die Rusland is. Ook conventioneel staat Rusland vele malen sterker.

Huntington voorspelde dat staten in zo’n situatie niet lang vreedzaam naast elkaar blijven bestaan. Hij stelde daarom voor om niet vanuit ‘staten’, maar vanuit ‘beschavingen’ te kijken. Vanuit dat perspectief worden de vele historische, culturele en persoonlijke banden tussen beide landen zichtbaar. Bovendien zien we dan dwars door Oekraïne een oude beschavingsbreuklijn lopen, die het land verdeelt in een westelijk, op de westerse beschaving gericht deel en een oostelijk, op de orthodoxe beschaving gericht deel.

Huntington stelde dat de kans op oorlog afneemt wanneer conflicten vanuit ‘beschavingen’ worden benaderd. Als we accepteren dat Oekraïne twee culturen heeft waarvan de ene meer bij de EU en de Navo past en de andere meer bij Rusland, zouden westerse landen geen wapens aan staten moeten leveren, maar economische steun moeten bieden die de eenheid in een land bevordert.

Toets de bedoelingen achter de wapenleveranties

Huntington is veel en vaak aangevallen op zijn ‘botsing van beschavingen’. Maar wat hij zei over breuklijnen tussen beschavingen en de oorlogen die daaruit kunnen voortkomen, staat nog als een huis. Zijn voorspellingen over conflicten op zulke breuklijnen zijn ook vaak uitgekomen.

Tegen deze achtergrond zouden parlementariërs hun bedoelingen achter de wapenleveranties aan Oekraïne nog eens kritisch moeten toetsen. Welk doel dienen hun leveranties? Zijn die doelen realistisch? Welke garanties zijn er dat de wapens in het door corruptie geplaagde Oekraïne niet in verkeerde handen vallen? Helpt de nadruk op de Oekraïense soevereiniteit om escalatie van het conflict te voorkomen?

Duitsland, dat een ingewikkelde historische relatie met Rusland heeft, kiest ervoor geen wapens te leveren en in te zetten op een doorgaande diplomatie. Laten we ons daar als Nederland bij aansluiten en niet in een valkuil van verkeerd uitpakkende goede bedoelingen vallen.