Last van een midlifecrisis? Denk eens wat rationeler

De schrijver

Kieran Setiya (1976) is hoogleraar in de filosofie met een specialisatie in ethiek, epistemologie en ‘philosophy of mind’ aan het Massachusetts Institute of Technology (Mit) in Boston, de Verenigde Staten. Van zijn hand verschenen legio wetenschappelijke artikelen en boeken zoals ‘Practical Knowledge’, ‘Reasons without Rationalism’ en ‘Knowing Right From Wrong’. Rond zijn 35ste jaar werd Setiya, zijn succesvolle academische carrière, leuke gezin en goede gezondheid ten spijt, getroffen door een midlifecrisis. Sommige mensen gaan dan drinken, obsessief sporten of daten op Tinder. Zo niet ­Setiya: hij schreef de voorliggende zelfhulpgids.

Het boek

Hoe ga je om met de existentiële crisis die je kan treffen rond het midden van je leven? Dat is de vraag die centraal staat in dit boek. Want hoe dichter we bij het midden van ons leven komen, des te groter is de kans op een fikse dip in onze tevredenheid met dat leven, zo wijst wetenschappelijk onderzoek uit. Vandaar die U, dus, hoofdletter dip.

Setiya voert de lezer langs enkele wetenschappelijke inzichten en literaire werken en gaat te rade bij filosofen als Derek Parfit (1942-2017), Ronald Dworkin (1931 - 2013) en Arthur Schopenhauer (1788-1860). Hij schotelt de lezer het ene na het andere gedachten-­experiment voor, een beproefde methode in de (analytische) filosofie. Voornamelijk bedoeld om aan te tonen dat gevoelens van spijt, weemoed of verlangen naar een ander leven veelal niet rationeel te noemen zijn. Daarmee beoefent Setiya, naar eigen zeggen, een soort ‘cognitieve therapie’. Dit alles resulteert in een reeks tamelijk voor de hand liggende ‘ideeën om met de middelbare leeftijd om te gaan’.

Lelijkste zin

Het wemelt van de weinig elegante, geregeld zelfs onjuiste, zinnen. Zoals: “Geslacht is een culturele constructie, niet gebouwd om vrouwen te helpen”. Of: “Hetzelfde kan worden gezegd van je” en “[..] liefde voor activiteiten, kunst en relaties kan met terugwerkende kracht gebeurtenissen omarmen die destijds misschien niet goed voor ons waren”.

Reden om dit boek niet te lezen

Alle gevoelens die gepaard gaan met het bereiken van de middelbare leeftijd en het besef van eigen sterfelijkheid worden door Setiya met behulp van door hem opgevoerde gedachtenexperimenten en filosofen als Parfit en Dworkin behendig geparkeerd. Daarmee gaat Setiya in feite voorbij aan (de wijsheid van) het gevoel. Hij is als zo’n kennis die zegt: “Voel je je rot? Dat is toch helemaal nergens voor nodig? Denk maar eens goed na!” Vast heel rationeel. Maar troostrijk?

Rationeel denken troost niet, zou je Setiya willen toeroepen. Bij het zoveelste gedachtenexperiment (“Is het rationeler te betreuren dat je ooit nog niet bestond of dat je ooit zult ophouden te bestaan?”), verlang je als lezer vurig naar poëzie, literatuur, mooie films, seks, lange wandelingen, goed eten en nog beter gezelschap.

Tot enkele van deze activiteiten roept Setiya uiteindelijk ook op. Hij noemt ze heel chique ‘a-telische activiteiten’: activiteiten die geen einddoel hebben en in die zin ook nooit af kunnen zijn. Ook, het zal u niet verbazen, moeten we ‘in het heden’ leren leven en gaan mediteren. Waar hebben we dit níet eerder gehoord en waarom zo moeilijk gedaan om bij zulke platitudes uit te komen?

Redenen om dit boek wél te lezen

Misschien had het boek anders in de markt gezet moeten worden. Bijvoorbeeld als een ‘rationalistische, cognitieve analyse van de gevoelens die ons parten spelen rond de middelbare leeftijd’. Hoewel de conclusies en de typering van dit boek als zelfhulpgids geenszins bij de methode passen, zullen er ongetwijfeld mensen zijn die gecharmeerd zijn van een van beide: of die rationele analyse, of Setiya’s uiteindelijke advies.

In ons dossier boekrecensies vindt u een overzicht van de besprekingen van pas verschenen fictie, non-fictie, jeugdliteratuur en thrillers.