Laat dat heilige erbuiten, als het even kan

Het is een prachtkerk, de Grote- of Lebuinuskerk in Deventer. Als kind al, met mijn ouders reizend van Twente naar Amsterdam en weerom, was de hoog boven de IJssel uitstekende toren een oriëntatiepunt.

Een paar dagen geleden voor het eerst ín die kerk geweest, en ik was er niet op bedacht, maar het greep me aan: prachtige, langgerekte ruimte, met op het einde zo duidelijk de driehoekige zijden (Vader, Zoon, en H. Geest) waar ooit het altaar had gestaan. Alles in je blik focust op dit punt, waar nu zozeer niets staat, want de Reformatie, de Beeldenstorm: in 1580 ging de rooms-katholieke kerk over in calvinistische handen, en sindsdien staat niet het altaar maar de preekstoel centraal, ergens in het midden.

Maar de ruimte is katholiek gedacht, er zijn weinig kerken waar je je zo bewust bent van wat er ooit aan beelden, schilderingen, en glas-in-lood geweest moet zijn. Ik sta daar, en ik hoor nog steeds het geschreeuw, de vernielzucht van de Talibanachtige meute die de boel sloopt.

Zo sterk had ik dat nooit ervaren.

Eenmaal in Deventer, ging ik ook naar het Geert Groote Huis, want deze katholiek en kloosterhervormer (1340-1384), ook wel de grondlegger genoemd van de Moderne Devotie, ageerde ook tegen de overdaad en praalzucht van zijn eigen kerk. Vooral de bouw van de Domtoren in Utrecht wekte zijn woede: deze ‘toren van Babel’ werd gebouwd met het geld dat voor nooddruftige kerkgangers bestemd was. In die zin was Groote met zijn Devotie-beweging een soort voorloper van de Hervorming die anderhalve eeuw later zijn beslag kreeg.

Ik zag een museumfilmpje, waarin verbeeld werd hoe boeken uit het bezit van Groote verbrand werden, op gezag van de katholieke bisschop.

Brandende boeken, gebroken beelden: katholieken bezondigden zich vooral aan het eerste, protestanten/calvinisten aan het tweede. Het papier vat vlam, het beeld wordt gebroken, als je eigen hart.

Heilige en niet-heilige boeken

Ik snap Eildert Mulder, die in deze krant de koranverbranding kapittelde in Zweden en Nederland, die plaats kon vinden zonder ingrijpen door het bevoegd gezag. Noorwegen heeft zo’n koranverbranding verboden. En ondertussen lijkt het er sterk op dat bij die verbranding op de achtergrond Russische krachten bezig waren een land als Zweden uit de Navo te houden, en Turkse veto-woede aan te wakkeren.

Dan maar een verbod op het verbranden van heilige boeken? Ho, in 1989 werd het werk van Salman Rushdie verbrand, in tal van landen, ook in Europa, en mijn toen ongelovige hart kolkte van woede.

Valt er een steekhoudend onderscheid te maken tussen heilige en niet-heilige boeken? Zou het werk van Rushdie op de een of andere manier beschermd zijn geweest door zo’n blasfemiewet? Nee, want blasfemie was juist hetgeen boze islamisten de schrijver verweten.

Ik ben geen jurist, maar er moet bij zo’n ophanden zijnde koranverbranding een mogelijkheid zijn ‘verstoring van de openbare orde’ aan te halen, zonder God erbij te slepen. Of heilig. Die woorden zijn voor intiem, intern gebruik.

Stel: er is een extreem orthodox-protestantse groepering, die niet alleen de eigen kerk of schuur wil vrijwaren van gesneden beelden, maar die nu besluit ook rooms-katholieke kerken te strippen. Die lui zouden meteen worden opgepakt. Vernieling van andermans eigendom, en zo verder en nog veel meer. Maar laat dat heilige erbuiten, als het even kan.

Het boek of beeld wordt geheiligd door degene die zich ervan bedient.