ReportageKerstchallenge
Kerken houden de moed erin: ‘Toen Jezus werd geboren was de wereld ook niet perfect’
Ondanks de coronamaatregelen proberen de kerken er met Kerstmis het beste van te maken. Tientallen protestantse kerken doen mee aan de Kerstchallenge, een puzzeltocht over het kerstverhaal.
Met twee kinderen aan zijn broekspijp buigt Sander Uijtdehaage (39) zich voorover om zijn QR-code te laten scannen voor het raam van de protestantse kerk in Delfgauw. Het is het begin van een interactieve kerstwandeling voor het gezin Uijtdehaage. Vanuit het niets klinkt er een stem uit een meegebrachte muziekbox: “Hier begint jullie tocht met Jozef en Maria, we gaan samen op weg naar Bethlehem.”
Het is de stem van Robert Stigter, predikant van de Protestants Gemeente Delfgauw en Pijnacker. Hij is de initiatiefnemer van de landelijke wandelactie. In alle provincies van het land zullen de komende dagen mensen zijn kerstwandeling genaamd ‘Geef Licht’ lopen, met puzzels, attributen en opdrachten. “Er zijn in ieder geval 48 plaatsen met een route, ik verwacht zeker een paar duizend deelnemers. Het blijft een van weinige dingen die nog kunnen met deze harde lockdown”, zegt Stigter.
Naast kerken doen de komende dagen ook scholen en buurtverenigingen mee. Onderweg zijn stickers met QR-codes te vinden. Na het scannen van de code verschijnt er op je telefoon een puzzel of opdracht die je moet oplossen om de juiste route te vinden.
Stigter bedacht de wandelingen eerder dit jaar om toch iets te kunnen doen ondanks alle coronamaatregelen. Rond Pasen werkte hij al samen met de jongerenafdeling van de Protestantse Kerk Nederland (PKN) aan puzzelroutes. Voor kerst deden ze dat opnieuw. “We hadden gehoopt dat het wandelen deze kerst samen zou gaan met diensten in de kerk, maar de maatregelen gelden helaas weer”, zegt Stigter.
De echte kerstsfeer proeven
Ook moeder Anne Uijtdehaage (41) betreurt de nieuwe lockdown. “Ik wil gewoon dat mijn kinderen de echte kerstsfeer een keer kunnen proeven, samen met vriendjes op school en in de kerk”, zegt ze, terwijl ze een roze bolderkar voorttrekt over de stoep in Delfgauw. “Mijn jongste dochter is vijf en weet niet beter dan dat dingen constant worden geannuleerd door corona. Als ze een snotneus heeft is ze bang om andere mensen ziek te maken.” Toch is Uijtdehaage blij dat ze deze kerstwandeling met haar gezin kan maken. “Ik wil dat de kinderen het kerstverhaal leren kennen. Ze moeten later wel weten wat we met kerst precies vieren.”
Dochter Ella (5) weet overigens heel goed hoe het kerstverhaal gaat. “Straks gaat Maria met haar dikke buikje bevallen van het kindje Jezus. Maar dat is eigenlijk gewoon mijn pop van thuis”, lacht ze, terwijl ze doet alsof ze een zwangere buik heeft. De puzzels vindt ze nog een beetje te moeilijk, dus die laat ze over aan haar zus Jette (8). Die is ondertussen druk bezig een geboortekaartje voor Jezus op de stoep te krijten. “Lief kind ik hoop dat je een warme slaapplek vindt”, staat er in grote blauwe letters.
Vader Sander Uijtdehaage vindt het leuk om zijn dochters zo bezig te zien, maar verlangt ook naar een kerst zonder coronamaatregelen. “Misschien volgend jaar, ik durf niks meer te voorspellen. Het blijft wel kerst, het feest waarbij we mogen hopen”, zegt hij. “Laten we voor nu maar snel doorgaan met de route, want echt warm is het niet.”
Hoe vieren Nederlandse kerken dit jaar kerst en wat wordt de kerstboodschap? Trouw maakte een rondgang langs vier kerken: protestants, katholiek, refokerk en evangelische migrantenkerk.
‘We blijven solidair met de rest van de samenleving’
Protestantse Gemeente Dronten
Net als vorig jaar gaat de kerstviering in de Protestantse Gemeente in Dronten helemaal online. “Nee, we maken geen gebruik van de vijftig mensen die we mogen toelaten”, zegt voorganger Karolien Zwerver. “De solidariteit met de rest van de samenleving hebben we steeds hoog gehouden en dat blijven we doen.”
Dus preekt zij weer voor een lege kerk, op een paar ambtsdragers en wat zangers en muzikanten na. “Je zou zeggen dat de energie een keer op is, maar het valt mee. Ik ben heel trots op de mensen die meewerken aan de kerstmorgendienst. De koperblazers moeten verstek laten gaan door ziekte, en dan zijn er toch zo weer andere mensen bereid om mee te doen. Hoe mooi is dat!”
Zwerver neemt voor de dienst haar geboortelepel mee, het geschenk dat haar ouders kregen toen ze werd geboren, naar een oude Friese traditie waarin grootouders de kleinkinderen een lepel geven. “Je wordt dan meteen geplaatst in een groter geheel”, zegt Zwerver.
Dat is ook het thema van haar kerstpreek: het begint niet bij jou. “We denken dat we op onszelf zijn en individueel, maar we staan allemaal in een groter verhaal. We zijn verbonden met elkaar. Je hoeft het niet alleen te doen, en tegelijkertijd gaat het niet alleen om jou. Daar zit een opdracht in om verantwoordelijk te zijn. Tegelijk hoop ik dat dit een troostrijke gedachte is.”
Tijdens de viering sluit de gemeente het project ‘Lichtpuntjes van hoop’ af. De afgelopen weken, in de adventstijd, hebben kerkleden Drontenaren gevraagd naar hun lichtpuntje. Het ‘verhaal van de hoop’ is sinds advent te volgen op hun eigen YouTube-kanaal, dat is er sinds corona.
Maaike van Houten
‘Geen kaarsen, geen boom en geen kerstversiering’
Gereformeerde Gemeente in Nederland, Barneveld
In de Hoeksteen, het kolossale kerkgebouw in Barneveld van de Gereformeerde Gemeente in Nederland, komt met kerst twee keer ‘een beperkt aantal mensen’ samen. Hoeveel precies, dat kon en wilde scriba Henk Morren eerder deze week niet zeggen. Wel dat het er ‘iets meer’ gaat worden dan het maximum van 50 dat koepelorganisatie van kerkgenootschappen CIO adviseert voor uitzonderlijke gevallen.
In de refodome is plek voor 3000 mensen en de ‘geestelijke nood’ is hoog, redeneerde het kerkbestuur de afgelopen maanden. Toch zijn de diensten in de orthodox-protestantse kerk met kerst net zo sober als op andere zondagen, zegt Morren. Er zijn geen kaarsen, boom of andere kerstversiering, en geen kerstspel voor de kinderen. Aan de buitenkant is er geen verschil met andere diensten, maar de boodschap is met kerst wel anders: “We staan stil bij de geboorte van de Heere Jezus, en die boodschap wordt met kerst meer gebracht”, zegt Morren.
Ook op zondag, tweede kerstdag, zijn er twee kerkdiensten: één in de ochtend en één aan het begin van de avond. Ook tijdens de avondlockdown bleven die avonddiensten na vijven doorgaan. Het kerkbestuur let wel op het aantal besmettingen: in oktober had de kerk veel coronazieken, nu gaat het goed. “Maar als het weer oploopt, dan schalen we af.”
Maaike van Houten
‘Toen Jezus werd geboren was de wereld ook niet perfect’
Evangelische Broedergemeente Rotterdam-Centrum
“Wat we op kerstavond gaan doen? Een kerstdienst verzorgen voor de mensen thuis”, zegt dominee Christian Lindner van de Evangelische Broedergemeente Rotterdam-Centrum opgewekt. “Om het kerstgevoel bij de mensen thuis te brengen, heb je wel mensen in de kerk nodig, maar dat zullen er geen vijftig zijn. En dan bedoel ik niet alleen de gemeenteleden die de streaming verzorgen. Je hebt ook mensen nodig die zingen, zodat het gevoel heel goed overkomt. Maar nog meer zodat je kan zien hoe het licht dat wij met kerst ontvangen langzaam de hele kerk vult tot aan de mensen thuis. Alles veilig en op afstand.”
Veel zal hetzelfde zijn als tijdens kerstnachtdiensten in pre-coronatijd. Aan het eind van de viering gaan de lichten in de kerkzaal uit, dan wordt het ‘licht’ van Kerstmis letterlijk op dienbladen binnengebracht en gaan de kaarsen een voor een aan. “Het licht komt in de wereld door de geboorte van Jezus. Mensen thuis kunnen zich dan bij ons aansluiten door ook een kaars aan te steken.”
Dominee Lindner: “De kern van mijn preek zal zijn dat we in deze moeilijke tijden, waarin we als kerken beperkt zijn om kerst te vieren, misschien wel dichter dan ooit bij de boodschap van Kerstmis komen. Jezus kwam niet in een perfecte wereld ter wereld, er was duisternis alom. De stal van Bethlehem is vergelijkbaar met onze situatie nu. We zitten nu zelf in het donker.”
Stijn Fens
‘We hebben honderd mensen moeten afbellen’
Sint Petruskerk Uden
Het is even wennen. Er is dit jaar helemaal geen nachtmis in Uden, ook niet vanuit een lege kerk, zoals vorig jaar. In plaats daarvan is er vrijdagmiddag om vier uur een gezinsviering met als thema ‘Jezus brengt vrede’. Want Kerstmis zal het worden, ook in Uden. “Er waren in principe 150 aanmeldingen, dus hebben we honderd mensen moeten afbellen om aan het maximum van vijftig mensen te komen dat we mogen toelaten”, vertelt pastoor John van de Laar. “Alle begrip voor de maatregelen, maar dat was best pijnlijk.”
Op eerste en tweede kerstdag zijn er ook kerstvieringen, maar ook daar kunnen lang niet alle parochianen bij zijn. “De eenzaamheid is groot onder de mensen. Voor velen zou het bezoek aan de kerk het enige uitstapje zijn, en zelfs dat is niet mogelijk.”
Voor pastoor Van de Laar is het ook om een andere reden een bijzonder kerstfeest. In november lag hij nog negen dagen op de ic met corona. Hij heeft geluk gehad, het was kantje boord. Van de Laar is blij dat hij twee keer gevaccineerd was. Uiteindelijk had hij genoeg antistoffen in zijn lichaam om het te overleven. “Deze kerst zal ik zeker verwijzen naar de engel boven de kerststal. Ik word gedragen door engelen van God en engelen van mensen, zeg ik altijd. Die laatsten zijn zeker werkzaam in de zorg.”
Stijn Fens
Lees ook:
Kerken moeten volgens commissaris van de Koning Jaap Smit hun verantwoordelijkheid nemen. ‘Je kunt niet zeggen: wij gaan onze goddelijke gang’
De vrijheid die kerken ook in coronatijd hebben is een groot goed, maar als zij zich niet aan de beperkingen houden, dan zetten ze de vrijheid van godsdienst zelf op het spel, betoogt Jaap Smit, voorzitter van het CIO, de koepelorganisatie van kerken.
