Ze noemen zich – soms in de verte – christen, en geven al zoekende een eigen interpretatie en vorm aan het christendom. Buiten de gebaande paden, los van hokjes en dogma’s. Wie zijn ze en wat delen zij? In deze aflevering: jongerencommunity LUX.
Zodra het zonnige ‘Happy’ van Pharrell Williams door de Waalse Kerk in Den Haag klinkt, vergeet je bijna dat het een druilige novemberavond is. De saxofonist improviseert live mee. Hier en daar niet helemaal synchroon met Williams, maar dat vindt gast en psycholoog Jan van Beek (31) juist wel mooi en ‘tekenend’. “In het leven valt ook niet altijd alles mooi samen.”
Waarin vind jij je geluk, is de hoofdvraag in deze podcastmeeting van jongerencommunity LUX. “Die vraag hebben we geplukt uit de Gewone Catechismus (een moderne catechismus naast de Heidelbergse Catechismus, red), maar dat weet niemand”, zegt Rik Zwalua (30) lachend. De LUX-coördinator, theoloog en beleidsmedewerker bij De Haagse Hogeschool reflecteert vanavond op de gesprekken die hij eerder voerde met twintig Haagse inwoners voor de podcastserie ‘Op zoek naar Haags geluk’, ruim 1500 keer beluisterd via Spotify. Aanleiding zijn Jezus’ zaligsprekingen uit de Bergrede. Heel persoonlijke gesprekken, ontdekte Zwalua. “Met dit medium kun je vrij eenvoudig de diepte in met mensen. En je bereikt mensen die je anders niet had bereikt.”
Zwalua wilde met LUX, kerkelijke pioniersplek van de Protestantste Kerk in Nederland (PKN), bij de start begin vorig jaar het aloude adagium - jongeren naar de kerk zien te krijgen – eens omdraaien. “Wij zoeken hen op.” Volgens de website richt LUX zich op wie zoekt naar goed en betekenisvol leven, maar vooral op de young urban professional. “Ons team bestaat ook uit vier yuppen”, zegt Zwalua lachend. Ook de geïnterviewden uit zijn podcastreeks zijn doorgaans hoogopgeleid, creatief, soms religieus.
Verbinding, contact en diepgang
Terwijl nieuwe christelijke initiatieven nagenoeg stilliggen, draait LUX door. De community door de pandemie zelfs een ‘groeisprongetje’ naar 33 groepsappleden. Allen op zoek naar verbinding, contact en diepgang. Corona bleek ook de katalysator voor de podcastserie. Zwalua was al van plan om dit jaar twintig mensen te interviewen over geluk, maar ineens werd het thema urgent. “Dit is het moment.”
De bijna dertig aanwezigen zitten verantwoord verspreid door de kerk. Zwalua reflecteert op wat hijzelf leerde over geluk in de serie en laat daarbij flarden uit de podcasts horen. Voor communicatieadviseur Guido Rijnja is geluk een werkwoord, verbonden aan een ervaring, herinnering, zoals - voor zijn vrouw - het moment dat zij verkering kregen. Voor stadsdichter Sjaak Kroes is geluk iets voor de ander kunnen betekenen. Corona en menige levenscrises kwamen ter sprake in de serie, maar het verraste Zwalua hoe vaak het vooral ging over veerkracht, hoe uit iets naars iets nieuws, geluk ontstaat. Zoals bij Sahar Shirzad, programmamaker en moderator in de culturele sector. Zij verloor dit jaar haar relatie en huis, jakkerde door, tot de pandemie haar stilzette. Vanuit die kwetsbaarheid kwam ze voor het eerst van haar leven in verbinding met God. De vastgelopen striptekenaar Hugo Seriese hervond zijn tekenplezier door kleurplaten te tekenen. Dat zijn dochter die zonder gêne buiten de lijnen inkleurde, confronteerde hem met zijn perfectionisme. ‘Ga je die inktvis blauw kleuren?’ Vandaaruit ontstond vertrouwen. Geluk blijkt ook je zegeningen tellen en de controle loslaten. “Dan wordt onverwacht bezoek leuk”, vertelde arts verstandelijk gehandicapten Jan van der Plas.
Na het intermezzo met saxofoon en Tom Walkers ‘I will leave the light on’ over een vuurbaken bij verlies en duisternis, poneert Zwalua denkers over geluk. Klinisch psycholoog en hoogleraar Paul Verhaeghe over het belang van fysiek contact, de Vlaamse psychiater Dirk De Wachter over dat van echte, hechte relaties, filosoof Emmanuel Levinas die stelt ‘dat de ander maakt wie ik ben’. En tot slot Jezus’ woorden: Wat heb je eraan als je de hele wereld wint, maar niet gelukkig bent?
Acht nieuwe zaligsprekingen
Die brij vat Zwalua samen in acht nieuwe, Haagse zaligsprekingen, waarvan de eerste: ‘Gelukkig zijn zij die verbinding ervaren met anderen en zich deel uit voelen maken van iets dat groter is dan zichzelf’. Kunstenares Laura Haspels maakte bij iedere spreuk een kunstwerk, opgesteld op het podium waarbij de natuur en bloemen opbloeien bij wat geluk brengt: in oprechte aandacht, de diepten in het leven een plek kunnen geven, tevredenheid, het onverwachte, stilte, genieten van werk en ermee kunnen stoppen, en van toegevoegde waarde zijn.
Bij de alcoholvrije borrel, na een bescheiden uurtje, blijkt dat de bezoekers vooral geraakt worden door ruimte voor vragen over zingeving en de behoefte geprikkeld te worden. “Dat vind je niet op straat, werk of zonder dat je eerst lid moet worden”, zegt onderzoeker en teamlid Jacco Karens (29). Jan van Beek waardeert het multidisciplinaire. “Iedereen kon wel een aanknopingspunt vinden. Mooi hoe het persoonlijke in de podcasts iets van iedereen kan worden.” Van Beek doet de wandelingen en boekenclub bij LUX. Hij komt ook bij pioniersplek De Kwekerij in Amsterdam, net als Florie Pronk (31) uit Scheveningen. Beiden religieus opgevoed, met de ‘vakantiebijbelclub’, maar niet meer religieus betrokken. Pronk: “Je zoekt toch een basisje van zingeving”.
Pioniersbegeleider Nico van Splunter keek mee als begeleider van LUX. “Voor deze doelgroep moet alles sky high zijn, maar vraagt zich ook af: is dit nu alles?” Hij is tevreden. Het is bij pionieren lastig out of the box te denken. ,,Als je zes fietsenmakers vraagt een nieuw voertuig te maken, krijg je vaak toch iets dat op een fiets lijkt, terwijl je misschien een vliegtuig nodig hebt. Het lijkt vaak nog te veel op een kerk. Maar hier was eenheid in beeld, muziek en woorden, met een knipoog naar Jezus, als een van de denkers. Ik merk dat mensen er rustig van worden. Ze krijgen geen antwoorden, maar worden uitgedaagd.”
Voor Zwalua was de serie extra leerzaam. “Ik wilde ook testen hoe mensen reageren op de Bijbel, of ze er nog wat mee kunnen. De meesten vinden hem inspirerend, helemaal niet zo wereldvreemd. Ik mag dus best wat opener en krachtiger spreken over wat mij inspireert. Het zou zonde zijn als het christelijke verhaal door een mismatch in taal en vorm mensen niet meer bereikt.”
Veel ooit-religieuzen
Hoewel Rik Zwalua met pioniersplek LUX vooral mikte op niet-religieuze jongeren, trekt de community verrassend veel ooit-religieuzen aan. “Jongeren die ergens het geloof zijn kwijtgeraakt, niet of soms een kerk bezoeken, maar in een nieuwe stad op zoek gaan naar verbinding, netwerken en een plek voor levensvragen. Er zijn niet veel plekken waar dat kan. Je wordt niet meer geboren in een zuil met een kerk en een krant. Op je sportclub of werk moet het maar net klikken op dit type vragen.”
Het accent ligt door corona op online activiteiten. De boekenclub bespreekt ‘Houd afstand, raak me aan’ van Paul Verhaeghe. In LUX Connections wissel je uit met wie of wat jij je verbindt. In het enige fysieke, de wandeling, trek je in duo’s door de Scheveningse duinen om ‘op wat vragen te kauwen’. Laatst op de preek van Martin Luther King, over angst en hoop in crisis. Maar waar LUX ‘echt gebeurt’ is in de groepsapp, zegt Zwalua. “Daar houden we contact.”’
Al die online activiteiten versterken wat al in ontwikkeling was bij nieuwe vormen van christendom, buiten de gevestigde structuren. Je zag het al bij progressieve bewegingen als emerging church en missionaire organisaties, maar is nu wijder verspreid, zegt VU-theoloog en cultureel antropoloog Johan Roeland. “Deze zogeheten netwerkreligie is een gevolg van individualisering en het verdwijnen van traditionele verbanden en hechte pastorale gemeenschappen. Op jezelf teruggeworpen zoek je op grond van interesse, ambitie, professie en lifestyle netwerken om tot jouw unieke zingevingsprofiel te komen. Hoogleraar digitale religie Heidi Campbell kenmerkt netwerkreligies waar je meerdere identiteitslagen in jezelf verkent om tot een eigen narratief te komen, met jezelf meer als autoriteit en daarbij put je uit meerdere locaties en realiteiten, niet aan tijd en plaats gebonden. Als iets daar de mogelijkheid voor biedt, zijn het media en technologie.” Zo kun je op maandag een podcast luisteren, op dinsdag online mediteren, op woensdag bidden met een Ierse priester. Zwalua herkent dat. “Ook LUX biedt een bricolage aan. Het fysieke is zeker belangrijk. Onze doelgroep zit veel in het hoofd. Vandaar ook wandelingen en kunst voor het contact met gevoel en natuur. Onze leden bricoleren zelf ook, zitten tegelijk bij een filosofennetwerk of yogaclub.” Hij erkent het gevaar voor afgesloten bubbels met gelijkgestemden. “Ook wij zitten in ons eigen bubbeltje, maar het is soms fijn elkaars vragen en problemen te herkennen. Fomo (fear of missing out, de angst iets te missen, red) hoef je hier niet uit te leggen. We willen wel meer de randen van die bubbel gaan opzoeken.”
In deze verhalenserie gaat journalist en religiewetenschapper Pauline Weseman op zoek naar uitingen van een nieuwe, spirituele vorm van christendom die op steeds meer plekken voet aan de grond lijken te krijgen. Parallel aan deze serie verschijnen in magazine ‘Volzin’ interviews met voortrekkers van deze beweging.
Lees ook:
Nieuw christendom
In eerdere afleveringen in deze verhalenreeks ging het over christelijk mediteren en christelijke yoga.
Lees ook:
Is er een nieuw soort christendom aan het ontstaan?
Simpel geschetst kende het Nederlandse christendom lange tijd twee tegenpolen: orthodox en vrijzinnig. Maar er zijn steeds meer aanwijzingen dat er een nieuw soort christendom aan het ontstaan is, dat zich niets meer van die oude tegenstelling aantrekt.
