Je ongeloof delen is niet zo simpel voor een ex-moslim

Zwartleren jasje, verwassen jeans, schoenen met plateauzolen. Yasmin (21) komt op een zaterdagavond vanuit een dorpje in het oosten van het land naar Utrecht, voor de eerste ontmoeting met de leden van haar facebookgroep 'ex-moslims in Nederland'. Tot nu toe zijn er twee anderen. Ze zit op het puntje van een dikke chesterfieldstoel in de cocktaillounge van De Winkel van Sinkel. Om de paar minuten checkt ze haar telefoon. "Er zouden een stuk of vijf mensen komen."

Na ongeveer drie kwartier komt ook Karim (32) binnen: het is de eerste keer dat ze elkaar in levenden lijve zien. Ze toosten erop - hij met een glas witte wijn, zij met een colaflesje. "Dat er zo weinig mensen zijn", zegt hij, "komt misschien omdat we regelmatig doodsverwensingen krijgen op sociale media."

Eenzaam

Zo rustig als het op de ontmoetingsavond blijft, zo druk is het in de facebookgroep, met inmiddels rond de 130 leden. Het is niet de enige Nederlandse groep - een andere, van ongeveer dezelfde omvang, heet 'Marokkanen zonder religie'. In de groep van Yasmin zijn meer leden van Turkse komaf.

Vorig jaar augustus kwam Yasmin op het idee voor de facebookgroep. "Ik voelde me eenzaam: in mijn omgeving heb ik niet zoveel ex-moslims. Een vriendin van Marokkaanse komaf kende er een stuk meer, en zo is iedereen elkaar langzamerhand gaan toevoegen."

De groepen zijn geheim, wat betekent dat ze niet opduiken in zoekresultaten, en je alleen lid kunt worden op uitnodiging. Verreweg de meeste leden willen anoniem blijven, aangezien hun ouders niet weten dat ze ongelovig zijn. En dat houden ze liever zo. Yasmin, die uitgesproken atheïste is, en laatst nog een afbeelding postte in de groep met een middelvinger die voor God bedoeld was, vermoedt dat haar moeder het wel weet. Ze heeft haar al 'ontelbaar' vaak boos gemaakt, vertelt ze. "Ik had vanaf mijn tiende of elfde twijfels en vragen, helemaal uit mezelf. Waarom moet een vrouw zich bedekken en een man niet? Dat soort dingen vond ik nergens op slaan."

Op haar zestiende besloot ze zich openlijk tegen islamitische regels te verzetten. "Toen ging ik alles doen wat ik wilde: uitgaan, openlijk discussies voeren. De eerste keer voelde ik wel een kick, zo van: yes! Ik wilde een leven dat mij gelukkig maakt. Maar het was een tijd van ruzies en geschreeuw. Het escaleerde. Nee, er was geen geweld, maar ik moest op mijn achttiende het huis uit, omdat ik er genoeg van had. Ik stond op straat."

Dagelijks delen de ex-moslims hun leed in de facebookgroep - een meisje vertelt hoe ze nog altijd een hoofddoek draagt, omdat dat nu eenmaal moet van haar ouders. Ze plaatsen quotes die hen inspireerden: 'Heaven is just a fairy story for those afraid of the dark'.

Boosheid, lachen en boeken

Er is gedeelde boosheid - een veelgehoorde klacht gaat over moslims die zich aan geen enkele regel houden, maar het toch niet aanvaarden dat iemand het geloof verlaat. Dan geven ze elkaar weer boekentips - onder meer van Charles Darwin, en Richard Dawkins. Maar er wordt ook een hoop gelachen, bijvoorbeeld om elkaars eerste 'haram activiteiten'. Voor de een was het een xtc-pilletje, voor de ander breezers drinken tijdens de ramadan, weer een ander at stiekem hamka's chips, wat niet halal was vanwege de varkensvleessmaak.

Karim heeft nooit echt geloofd, vertelt hij. "Maar ik wil mijn ouders daar niet over vertellen. Ik hou van hen. Ze zijn zelf niet erg met het geloof bezig, en hebben me nooit iets opgelegd, terwijl ze ook wel zien dat ik nooit heb gebeden. Ze vragen er niet naar. Wat zou ik bereiken door het hun te vertellen? Ze zouden me er niet om verbannen, maar ik denk dat het hen zou shockeren."

Bij zijn wens om anoniem te blijven speelt ook mee dat hij op Facebook vaak discussies aangaat met radicale moslims, en hij bang is dat ze hem iets aandoen. "Als zo iemand op het idee komt om zijn maagden in het paradijs op te halen, dan koopt hij een geweer, en loopt hij zo naar binnen." Yasmin is een paar maanden terug ook bedreigd, vertelt ze. "Ik was zo bang: je weet nooit of ze het menen. Ze willen gewoon dat we onze mond houden."

Soms heeft Yasmin last van depressies. Ze deelt het in de groep als ze zich somber voelt, en ook anderen komen met hun verhalen. Zachtjes vertelt ze verder: "Het is fijn om niet veroordeeld te worden. En het helpt dat veel mensen ook een Turkse achtergrond hebben - zij begrijpen wat ik meemaak. Dat iemand zegt: 'Hee ja, dat heb ik ook'."

De namen Karim en Yasmin zijn op hun verzoek gefingeerd. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.

Het is niet bekend hoeveel ongelovigen van islamitischen huize er in Nederland zijn. Komende week verschijnt een bundel met interviews bij uitgeverij Prometheus, onder de titel Nieuwe Vrijdenkers, van Rachid Benhammou en Boris van der Ham. Zeven geïnterviewden vertellen anoniem hun verhaal, vijf mensen doen dat onder hun eigen naam. Ook Hamid Sekille werkte eraan mee.

Hamid Sekalle (47) uit Vleuten

"Ik ben vooral lid van de groep ter ondersteuning voor mensen die het lastig hebben. Zelf worstel ik nergens mee, ik heb geen complexen. We hebben het ook gewoon naar ons zin, zo als ex-moslims onder elkaar. Eerst kende ik tientallen ongelovigen die islamitisch zijn opgevoed, nu honderden. Dat is het mooie van Facebook. Je ontmoet mensen die je totaal niet kent, uit Groningen en Maastricht, die precies hetzelfde denken. Wat ook fijn is: dat we ongestoord kunnen spotten. Elders op Facebook word je meteen van alle kanten aangevallen als je kritiek uit op de religie."

"Het is voor mij al een tijd geleden dat ik van mijn geloof viel. Ik schoof de gedachten aan de tegenstrijdigheden met de wetenschap jarenlang weg, maar op een dag lukte dat me niet meer. Ik was tegen mezelf aan het liegen, door dagelijks te bidden op mijn kleedje."

"Nu ik eerlijk ben naar mezelf, wil ik dat ook zijn naar de buitenwereld. Ik kies ervoor om niet te geloven. Zij kiezen ervoor om een hoofddoek te dragen, naar de moskee te gaan, en zijn daar ook niet terughoudend over. Waarom zou ik dat wel moeten zijn?"

"Mijn moeder weet ervan. Mijn vader niet, maar hij bemoeit zich ook niet zo met me. Ik krijg nooit kritiek van hem. We zijn gewoon een familie: we lachen, eten, drinken, we komen bij elkaar. Ja, nu ik er in de krant over vertel, zal hij er wel achter komen. Het zij zo."

Meyrem Sahbudak (48) uit Den Haag

"Ik vind het zo triest om te zien wat sommige jonge mensen in de groep doormaken. Oh jeetje, ontglipt me vaak vanachter mijn computer, als ik iemands verhaal lees. Ik ben dan een stuk ouder dan de meeste leden, maar ik begrijp hen heel goed."

"Mijn vader is een soennitische moslim. Op vakantie in Turkije moesten mijn zus en ik een hoofddoek dragen - en als we daartegen protesteerden, sloeg mijn vader ons bont en blauw met een stok. Mijn moeder is aleviet, een stroming die veel meer respect heeft voor de andersdenkende medemens. Zij hield mijn vader nog een beetje tegen."

"Ik ben de islam echt gaan haten door mijn ervaringen. Dan zijn er groepsleden die vinden dat je zoiets niet kunt zeggen, en wel respect moet houden voor de religie. Waarom zou ik?"

"Wat ik heel leuk vind om te zien in de groep, is het niveau waarop ze discussiëren. Geweldig. Ze zijn zo ontwikkeld. Maar dat is ook niet zo gek: ik las laatst dat atheïsten gemiddeld het meest intelligent zijn."

"Ik zeg pas sinds twee jaar openlijk dat ik niet meer geloof. De groepsdruk op ex-moslims is enorm. Je kunt het vergelijken met iemand die gay is en niet uit de kast durft te komen. Ik denk dat ze ook hun ouders niet verdrietig willen maken. En in een land als Turkije kan ik zo vermoord woorden om mijn uitspraken. Maar ik ga niet voorzichtig zijn met wat ik zeg. Donder op, ik leef gelukkig in een vrij land."

Lees ook: Alleen in stilte kun je ex-moslim zijn

Nog altijd staat ongelovigen in sommige islamitische landen de doodstraf te wachten. Dat blijkt uit het rapport Freedom for Thought van het Humanistisch Verbond.