Is de stoep van een moskee of kerk ook heilig?

Anti-islambeweging Pegida mag van de burgemeester van Eindhoven niet demonstreren bij een moskee. Wat zijn de grenzen van het demonstratierecht volgens het theologisch elftal? ‘Er is zoiets als de wet van het fatsoen.’

Onlangs hield anti-islamgroep Pegida een flyer-actie bij de Al Fourqaan-moskee in Eindhoven. Op de flyer stond de tekst: ‘Pegida is gekomen om te blijven voor vrijheid en tegen islamisering’. Het loopt uit de hand. Een buurtbewoonster die moeite heeft met de komst van de demonstranten voert een verhitte discussie met een Pegida-sympathisant als zij over en weer beginnen te duwen en te trekken. Daarop gaan de toekijkende jongeren achter Pegida-voorman Edwin Wagensveld aan, die moet wegduiken voor klappen, en door de aan­wezige politie worden beschermd.

Pegida wil een demonstratie houden bij de ingang van de Al Fourqaan-moskee, maar dat is door de Eindhovense burgemeester al een aantal keren verboden. De openbare orde zou in gevaar komen. Gisteren mochten ze weliswaar demonstreren in Eindhoven, maar op het Stadhuisplein, op een aantal kilometers van de moskee. Hoe ver gaat het in de wet vastgelegde grondrecht van demonstratie eigenlijk? En maakt het iets uit of je je spandoeken uitrolt op de stoep van een overheids­gebouw, een gevangenis of een gebedshuis?

Mohamed Ajouaou, docent isla­mitische theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, maakt zich ongerust over de acties van Pegida. “Ik zat tijdens de ramadan met mijn vrouw en drie kinderen aan tafel, toen een van mijn kinderen begon over de acties bij die moskee in Eindhoven. Het doet toch iets met de sfeer. Zo komt Pegida letterlijk onze huiskamer binnen. ­Mijzelf doet het niet zoveel, maar om mij heen kom ik veel onbegrip tegen.”

“Als je bij een gevangenis demonstreert waar ongewenste vreemdelingen worden vastgehouden, dan demonstreer je tegen een bepaalde handeling die daar plaatsvindt. Bijvoorbeeld dat een vreemdeling daar tegen zijn wil wordt vastgehouden. Bij een demonstratie voor een moskee of kerk ligt dat anders. Het is een afwijzing van een heel geloof en van de mensen die dat aanhangen. En dan gebeurt het ook nog eens – in het geval van Pediga – bij de ingang. Een moskee is een publieke voorziening waar mensen in alle vrijheid hun geloof moeten kunnen belijden. Die vrijheid komt door zo’n demonstratie – een provocatie in mijn ogen – in gevaar.”

Matthias Smalbrugge, hoogleraar Europese cultuur en christendom aan de Vrije Universiteit in Amsterdam hecht ook zeer aan de godsdienstvrijheid. “Als je als staat iemand toestaat te geloven wat hij wil en dat hij dat ook mag uitdragen, dan moet je ook toestaan aan mensen om iets anders te geloven, niet te geloven of tegen een bepaald geloof te zijn. Daar zitten wel restricties aan. Je mag dat bijvoorbeeld niet met geweld duidelijk maken aan een ander. We hebben het in het geval van Eindhoven over een moskee met nogal specifieke denkbeelden, waar in het verleden best wel een paar vraagtekens bij gezet zijn. Daar mag je tegen protesteren en wel bij de moskee die het betreft.”

“Als ik tegen mensen wil demonstreren die zeggen dat je niet mag inenten, dan ga ik dat niet doen bij een Amsterdamse kerk, maar bij een kerk in – ik zeg maar – Barneveld waar ze dat verkondigen. Dan heb ik er niks aan dat mij het recht op demonstratie wordt gegeven op het Stadhuisplein van Barneveld. En ook al heb je iets tegen de hele islam, dan heb je nog het recht om dat te doen bij welke moskee je maar wil.”

Ajouaou benadrukt dat een moskee, net als een kerk of een synagoge, niet zomaar een gebouw is. “Een moskee is heilig, zeker binnen de muren. Ook wettelijk gezien. Niet voor niets is het de politie verboden om zomaar een moskee of kerk binnen te gaan. Er bestaat ook zoiets als kerkasiel. Gebedshuizen worden in die zin met rust gelaten. Die heiligheid strekt zich in mijn optiek ook uit tot de directe omgeving van de moskee. Die zorgt ervoor dat mensen in veiligheid daar naartoe kunnen, om vredig hun geloof te belijden. En er is ook nog zoiets als de wet van het fatsoen”, zegt de docent islamitische theologie.

Onwelgevallige tekening

“We gaan heiligheid niet bepalen volgens de regels van de islam”, reageert Smalbrugge. “De overheid bepaalt waar het gebied van de moskee eindigt en waar de openbare ruimte begint. De stoep hoort over het algemeen niet bij de moskee, niet bij een kerk en ook niet bij een synagoge. De stoep is de plek waarop je kunt steppen en krijten. En als een kind dan een onwelgevallige tekening maakt op de stoep voor de moskee, dan is dat jammer. Maar het hoort erbij.”

“Het is ontzettend beledigend om voor de deur van een moskee te gaan barbecuen met varkensvlees, zoals Pegida steeds probeert, of een varkenskop op je hoofd te zetten, maar het mag, zoals je ook cartoons over Mohammed moet kunnen maken.”

“Wij moslims moeten tolerant zijn en openstaan voor een gesprek, ook met mensen die tegen ons zijn”, zegt Ajouaou. “Je moet demonstranten niet belagen. Dat vind ik niet kunnen. Je moet nooit agressie gebruiken. Pegida is er alleen op uit om te provoceren, die willen helemaal niet praten, maar met anderen moeten we in gesprek. De Koran spoort je aan om de dialoog aan te gaan met anderen, juist met degene die het niet met je eens is. Dat noemen we ‘djidal’. Een manier van beschaafd discussiëren. Je moet je eigen standpunt goed verwoorden en met betere argumenten komen dan je gesprekspartner. Daar zou ik aan willen toevoegen: kruip als moslim vooral niet in de slachtofferrol.”

Geen deuk

Ook Smalbrugge ziet geen heil in een dialoog met Pegida. “Andere groepen zullen in het optreden van Pegida aanleiding zien om te zeggen dat wij moeten praten over de rol van godsdienst in de openbare ruimte. Dat lijkt me een goede zaak. Die dialoog loopt door de acties van Pegida geen deuk op, die wordt er alleen maar sterker van. Het grote publiek zal zich – terecht – ­afvragen: ‘Wat zijn dat voor rare mensen die gaan demonstreren bij die moskee?’”

In het Theologisch Elftal reflecteren twee godgeleerden op de actualiteit.

Lees ook:

AIVD waarschuwt voor rechts-extremistisch geweld

De inlichtingendienst AIVD signaleert een nieuwe vorm van ongeorganiseerd rechts-extremisme. Die is niet zozeer anti-islam, maar iedere ‘migrant’ moet het ontgelden. Migranten zíjn moslim, is de gedachte.

Waarom Pegida in Rotterdam wel een varken mag grillen voor de moskee

In Rotterdam mag anti-islambeweging Pegida vanavond aan de overkant van de Laleli-Moskee zijn elektrische barbecue aanzetten om een varken te grillen. In Den Haag, Gouda, Arnhem en Utrecht weigerden de burgemeesters Pegida toestemming voor een dergelijke demonstratie. Waar zit nu precies het verschil?