‘Intieme revoluties’ laat zien hoe seks en liefde revolutionair kunnen zijn

Intieme revoluties: Tegendraads in seks, liefde en zorg
Rahil Roodsaz en Katrien De Graveel (red.)
Boom; 240 blz. € 22,90
★★★★

De bundel

De twee redacteuren van dit boek, Rahil Roodsaz (Universiteit van Amsterdam) en Katrien De Graeve (Universiteit Gent), nodigden een aantal mensen in Nederland en België uit om ‘intimiteit te herpolitiseren en te onderzoeken hoe liefde en seks revolutionair kunnen zijn’. Het resultaat is een boek dat niet alleen rijk is aan invalshoeken maar ook aan methodes. De redacteuren hebben gekozen om ‘verschillende soorten kennis en uitdrukkingsvormen’ samen te brengen, en bieden academische essays als ook proza en (slam)gedichten.

Revolutionaire rijkheid

Deze bundel staat op de krachtige schouders van feministische denkers en activisten zoals Audre Lorde en Bell Hooks, die eerder lieten zien hoe door en door politiek liefde is - ofwel hoe racistische, patriarchale en andere onderdrukkende krachten diep in de bedden van mensen kruipen - en wezen tegelijkertijd op de radicale kracht van liefde en seks. De revolutionaire rijkheid van dit boek is aanzienlijk. De ene auteur bekritiseert het idee dat seculariteit seksuele zelfontplooiing mogelijk maakt en wijst juist op het queer potentieel van religie; de ander gaat in op hoe autisme een katalysator van intieme revolutie kan zijn omdat er minder grote preoccupatie is met ‘hoe men hoort te zijn’. Weer anderen gaan in op extreemrechtse sekspolitiek; lesbische bdsm; black love, of hoe non-monogamie zowel bevrijdend kan zijn als de ‘neoliberalisering van de samenleving in de kaart speelt’.

Onrevolutionaire liefde

Liefde en seks bieden, laten de auteurs zien, zonder meer ‘een krachtig middel om verandering in de wereld na te streven’. Dit middel roept tegelijkertijd een vraag op die meer aandacht had mogen krijgen. De vraag wordt goed verwoord door Filip, die door De Graeve geciteerd wordt. Filip hoopt dat het ook ‘gewoon ok’ is dat mensen intiem zijn vanwege hun persoonlijke belang ‘in plaats van voor het grotere goed’. Ik heb geen twijfel dat iedere auteur in dit boek direct aan Filip zou zeggen: natuurlijk is dat ok. En toch gaat hier een diepere dialoog onder schuil die in de bundel niet had misstaan: kan iemand politiek ‘laf’ zijn tussen de lakens? Kan iemand zich te veel een instrument voelen van de subversieve intimiteit van hun partner? Zijn er, kortom, ook grenzen aan hoe politiek instrumenteel intimiteit kan of mag zijn?

Reden om dit boek niet te lezen

Elke bundel heeft sterkere en zwakkere stukken en dat geldt ook voor deze bundel, maar redenen om dit boek niet te lezen zijn het niet. De kans is overigens groot dat wat geldt als minder geslaagd stuk voor de één, juist een voltreffer is voor de ander.

Neem het hoofdstuk over ecoseksualiteit. Ecoseksualiteit, zo leert de lezer, kan gaan over hoe onze seksuele praktijken gerelateerd zijn aan milieuvervuiling (waaronder ‘de ruim tien miljard gebruikte condooms’ per jaar). Het concept kan ook worden begrepen als het willen redden van de planeet ‘door middel van liefde’ en de aarde te zien als ‘een intieme en meer-dan-menselijke minnaar’. Daar kon deze recensent zich niet echt in verplaatsen, maar dat geeft niet. Alleen iemand die deze bundel niet heeft gelezen, zou op vormen van intimiteit die haar vreemd zijn reageren met zure afstandigheid in plaats van nieuwsgierige openheid.

Reden om dit boek wel te lezen

De auteurs van dit boek durven te denken, te dromen, te verlangen, te eisen. Dit boek zit dan ook bommetjevol aanstekelijk engagement. De bundel biedt bovendien veel treffende eye-openers die je uitdagen om buiten de gebaande paden te durven denken, en je in staat stellen de bestaande paden eerst eens überhaupt te herkennen. Daarin is het boek soms ook confronterend.

Neem het hoofdstuk van Ladan Rahbari over schijnhuwelijken. Rahbari merkt op dat de meesten van ons ervan uitgaan dat het ‘prima is om met iemand te trouwen om toegang te krijgen tot financiële middelen, status, roem, enzovoort’. Maar wanneer een ‘niet-Europeaan betere levensomstandigheden wil creëren’ door middel van een huwelijk, noemen we het ineens een criminele daad.

Vanwaar die asymmetrie? Passages als deze, waar het boek mee vol staat, doen je geregeld achter de oren krabben. Niet alleen omdat de gedachtegang zelf daartoe dwingt, maar vooral ook omdat je geconfronteerd wordt met de vaststelling dat je er eigenlijk nog nooit zo over na had gedacht. Dat is soms pijnlijk, maar dat mag je verwachten van een boek over revoluties op het vlak van seks en liefde. Dus kom uit je intieme comfortzone.

Lees ook:

Werkstraffen in megaproces tegen schijnhuwelijken

Het boterbriefje als economische uitruil: schijnhuwelijken leveren veel geld op en vergroten de kansen van Nigeriaanse vrouwen in Europa. In Nederland werden schijnbruidegoms en -bruiden geworven. Het Nederlandse rechtssysteem accepteerde dit niet en deelde werkstraffen uit.