In de Protestantse Kerk deelt de dominee het podium voortaan met de HBO-opgeleide pastor

Met een forse minderheid tegen, besloot het landelijk kerkbestuur van de PKN dit vrijdag na een lange discussie over de positie van werkers in de kerk. Springend punt was vooral of het verschil tussen pastor en predikant duidelijk genoeg is, of dat er nog een extra ronde nodig was voor een aanscherping van de beroepsprofielen.

Bijna de helft van de synodeleden, 28 van de 58, stemde voor uitstel, de kleine meerderheid van 30 wilde nu door. Na 8 uur vergaderen minus twee eet-pauzes keerden uiteindelijk 20 leden zich tegen het voorstel voor de invulling van de profielen van de drie functies. Zij hadden, zo zeiden ze, het gevoel dat het dagelijks bestuur zijn plannen wilde doordrukken en te weinig had geluisterd naar tegengeluiden.

Eerder maakte de synode de weg al vrij om kerkelijk werkers net als dominees ‘dienaar des woords’ te laten zijn, met in de zondagse dienst dezelfde bevoegdheden als een predikant. Het ging nu om de invulling van de beroepsprofielen.

Drie functies

Voorstel van het dagelijks bestuur was van drie functies uit te gaan: kerkspecialist, pastor en predikant. Kerkelijk werkers die voornamelijk werken voor en met ouderen of jongeren en hoogstens incidenteel voorgaan, worden kerkspecialist.

Kerkelijk werkers die, zeker in kleine gemeentes, in feite nu al het werk doen van een dominee, worden pastor. Zij kunnen dan ook het avondmaal leiden en dopen. Dat mogen zij nu in principe niet, waardoor de situatie kan ontstaan die kerkelijk werker en synodelid Leo Blees acht jaar lang meemaakte: hij mocht wel preken in doopdiensten, maar voor het eigenlijke dopen moest een dominee komen ‘die de doopouders vaak nog nooit gesproken had.’

Het verschil tussen predikant en de pastor zit in opleiding − academisch en HBO. Maar zij krijgen, zo stelde het dagelijks bestuur voor, ook een ander beroepsprofiel: de pastor moet zijn of haar agogische kwaliteiten gebruiken om mensen toe te rusten, die moet coördineren en beleid maken. De predikant is er voor de theologisch-inhoudelijke verdieping, voor de ‘trage vragen’ vanuit wetenschappelijke expertise.

Naast elkaar, niet tegenover elkaar

Tussen de twee functies is geen hiërarchie, pastor en predikant functioneren naast elkaar en niet tegenover elkaar, benadrukte secretaris René de Reuver.

Binnen en buiten de synode was er scherpe kritiek. Het algemene gevoel was dat het onderscheid tussen pastor en predikant te vaag zou worden.

Johan Graafland, lid van de raad van toezicht van de Protestantse Theologische Universiteit, zei bang te zijn dat de academische opleiding minder aantrekkelijk wordt als studenten met een kortere HBO-opleiding ongeveer hetzelfde werk kunnen gaan doen in de kerk. Die angst heeft ook de Bond van Nederlandse Predikanten.

‘Grote zorgen’

Graafland zei ‘grote zorgen’ te hebben en noemde het voorstel ‘verstrekkend en onomkeerbaar.’ Beter zou het volgens hem zijn de pastor niet altijd als eindstation te zien, maar ook als tussenstap naar het predikantschap. Gemeenten zouden zo’n extra studie moeten stimuleren en faciliteren, aldus Graafland.

Die gedachte zat ook in het tegenvoorstel van synodeleden op de behoudende flank. Scriba De Reuver wees erop dat eerdere synodes dit idee van ‘junior en senior-dominee’ allang hadden laten varen. Maar van het huidige landelijke bestuur moet de functie van predikant wel duidelijker worden omschreven als ‘doorgroeimogelijkheid’ voor de pastor. “Ik ben geen pastor geworden om dominee te worden”, liet Jolanda Aantjes, lid van het dagelijks bestuur, alvast weten.

Kerkelijk werkers, maar zij niet alleen, drongen aan op duidelijkheid en snelheid. “We moeten weten wat me mogen”, zei synodelid Leo Blees. Predikant Robert Stigter pleitte voor ruimte: “Geef elkaar de ruimte, ook als het niet past in je eigen context.”

Uiteindelijk ging de synode akkoord om nu door te gaan met het proces. Scriba De Reuver hield de minderheid voor dat de synode in een latere fase altijd nog nee kan zeggen. Ook komt er extra toezicht op de werkgroepen die verdere voorstellen gaan doen voor beloning, rechtspositie en opleiding.

Lees ook

Naast de predikant komt in de PKN een ‘pastor’, die ook mag preken en dopen

Er komen in de Protestantse Kerk HBO-theologen die net als de dominee mogen preken en dopen. Maar of die pastor gaat heten en hoe die functie precies wordt ingevuld, dat gaat het landelijk kerkbestuur verder onderzoeken.