Hoe de wetenschap de politiek binnendringt, en vice versa

Waar was de politicus Ernst Kuipers bij de eerste persconferentie? Er stond een hoogleraar, strak in het pak, handen om de katheder, half uit het hoofd sprekend, half voorlezend, met naast zich een scherm. Zo staan ze in de collegezaal, in een pose die autoriteit uitstraalt: de hoogleraar heeft de kennis in pacht en draagt die over aan de toehoorders.

In een collegezaal zou de student op de eerste rij zijn hand opsteken: ‘U zegt dat twee derde van de jongeren eenzaam is. Vorig voorjaar was dat 80 procent zie ik in uw grafiek. Waar komt die afname vandaan? Denkt u dat de eenzaamheid erger wordt als het hoger onderwijs dicht blijft? Over de tweede dia: wat betekenen die roze en blauwe berglandschappen van besmettingscijfers? Ieder land voerde het afgelopen half jaar een ander beleid, zijn dat blauw en roze wel te vergelijken? Bij het laatste plaatje, over hoeveel miljoen 18-plussers nul, twee of drie keer zijn geprikt: waar staat dat 90 procent van de 60-plussers is geboosterd, zoals u net zei. Ik zie geen leeftijden staan. Mis ik iets of is het de verkeerde dia?’

De professor zou minzaam glimlachen, wat details toevoegen en monter zijn college vervolgen.

Maar dit was een politiek persmoment, geen collegezaal. Zou Kuipers weten wat het verschil tussen wetenschap en politiek is? Of heeft zijn optreden als voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg en daarmee als adviseur van het coronabeleid de indruk gewekt dat het niet uitmaakt of je wetenschapper, ziekenhuisbestuurder of politicus bent? Dat welke rol je ook hebt, het doel steeds hetzelfde is, namelijk de sterfte, ziekenhuisopnames en besmettingscijfers laag houden.

Feiten versus waarden

Zou D66 hem hebben geïnformeerd over het onderscheid tussen wetenschap en politiek dat de Duitse socioloog Max Weber ruim een eeuw geleden maakte? Wetenschappelijk onderzoek gaat over feiten; politieke besluitvorming over waarden. Daarom moeten ze gescheiden blijven.

De grenzen tussen beide velden zijn sindsdien flink vervaagd. De wetenschap is ver de politiek binnengedrongen. Denk aan klimaatwetenschappers die politieke actie afdwingen. Andersom is de politiek de wetenschap binnengedrongen. Burgers denken nu mee over de wetenschapsagenda.

Toch blijft het onderscheid tussen wetenschap en politiek relevant: ten eerste omdat feiten niet zonder interpretatie kunnen. Dat zal de internist Kuipers uit de praktijk kennen. De politicus Kuipers zal nu de feiten over besmettingen of eenzaamheid moeten interpreteren. Gezien zijn medische achtergrond en bestuurlijke ervaring verwacht ik dat hij dat kritischer zal doen dan zijn voorganger.

Afweging

De tweede reden is dat het in de politiek ook nu nog gaat om een afweging van waarden. Er is geen objectieve afweging mogelijk tussen de eenzaamheid van jongeren en het ziek-worden van anderen. Die afweging hoort gebaseerd te zijn op politieke waarden als rechtvaardigheid, solidariteit of vrijheid, of op politieke visies op wat het leven in Nederland kwaliteit geeft. Een goed politicus kan die afweging uitleggen, zonder naar cijfers of naar zijn zonen te verwijzen. Vertrouwen in de politiek staat dan niet gelijk aan vertrouwen in de wetenschap.

Voorlopig verdient Kuipers het voordeel van de twijfel. Zijn kennis van het medische veld kan hem wapenen tegen het al te gemakkelijk meegaan met wetenschappelijke bevindingen.

Eén vrijblijvend advies: raadpleeg een kundig politicoloog over wat ‘politiek’ is. Geef meer aandacht aan de zorg buiten de ziekenhuismuren. En leer hoe een politieke afweging te maken en aan een breed publiek over te brengen.

Weg met de hoogleraar. Nu de politicus.