Het verontrustende vasthouden aan de ideologie van zelfredzaamheid bij de VVD

Niet na alle rapporten, boeken en documentaires die aantonen dat lang niet alle Nederlanders zo zelfredzaam zijn als de overheid zou willen. Woensdag opende deze krant nog met de opvallend eendrachtige waarschuwing van drie overheidsadviseurs dat duizenden Nederlanders verdwalen in de bureaucratie van de zorg. De Nationale Ombudsman, de Algemene Rekenkamer én het SCP stellen vast dat zo’n vijf procent van alle Nederlanders het spoor volledig bijster is. Wie het debat over de zorg de laatste jaren heeft gevolgd, zal dat niet verbazen.

Des te verbazingwekkender, dat minister Sander Dekker vorige week voorstelde die zelfredzame burger nóg maar eens op te voeren al panacee tegen ‘explosief stijgende’ overheidskosten. Dit keer moest de sociale advocatuur eraan geloven: daar kunnen lagerbetaalden, soms tegen een kleine vergoeding, terecht. Bijvoorbeeld als ze in de schulden beland zijn, wat wegens de chaos in de zorg dus extra makkelijk kan gebeuren.

Naar goed neoliberaal gebruik werd het plan voorgesteld als ‘noodzakelijk’. De overheidskosten rijzen de pan uit, we móeten snijden, of liever nog hakken. Met die strategie wist Dekkers partijgenoot Halbe Zijlsta de geesten 7 jaar geleden rijp te maken voor het hakken in de nationale kunstbegroting. Kunst vormde in feite maar een mini-taartpuntje op de hele begrotingskoek. Maar volgens Zijlstra kostte die onzin ons veel te veel geld.

Ook Sander Dekkers bewering dat de kosten voor de sociale advocatuur de pan uit rijzen, blijkt sterk overdreven. Die ‘explosie’ deed zich voor van 1996 tot 2017, de laatste tien jaar nemen de kosten maar heel langzaam toe: van 417 naar 433 miljoen. ‘

Toch is de toon met dat ‘explosief’ gezet: sociale advocatuur is niet iets moois, geen bron van nationale trots, maar een blok aan ons been.

Luiwammesen

De tweede strategie die de geesten rijp maakt voor het hakken in subsidies, is te doen alsof degenen die niet zonder kunnen eigenlijk luiwammesen zijn. Kunstenaars moesten van Halbe Zijlstra maar eens loskomen van het ‘overheidsinfuus’. Volgens Dekker moeten Nederlanders die een beroep doen op rechtshulp meer ‘probleemoplossend vermogen’ vertonen. Laten die in de schulden geraakte burgers vaker hun heil zoeken bij ‘private partijen’, stelt hij voor, want je mag van hen toch iets meer ‘financiële verantwoordelijkheid’ verwachten.

Dat van die private partijen is volgens de Vereniging Sociale Advocatuur een schijnoplossing, want ‘marktpartijen zitten niet te wachten op onze cliënten, die zijn te moeilijk en hebben geen geld’, meldde Trouw vorige week. Ook de coalitiepartners hebben kritiek geuit op Dekkers’ halbiaanse oprisping.

Maar zelfs al krijgt Dekker zijn zin niet, dan nog is het verontrustend hoe ongeschonden de ideologie van zelfredzaamheid bij de VVD heeft kunnen standhouden, ondanks bakken van kritiek, die een normaal mens niet zou durven negeren.

Wat is daar nou erg aan? Leonie Breebaart onderzoekt in haar column de actualiteit op filosofische wijze. Lees meer columns op trouw.nl/leoniebreebaart.

Lees ook:

Vooral de kwetsbaarste mensen krijgen niet de zorg die zij nodig hebben

Duizenden patiënten verdwalen in de bureaucratie. Laat hen niet in de steek, waarschuwen drie adviseurs.

Advocaten slaan alarm: Dekker houdt burgers met weinig geld weg van een advocaat

De minister wil burgers met een laag inkomen meer zelf laten betalen voor juridische hulp bij bijvoorbeeld echtscheidingen. Dat stuit op bezwaren bij rechtshulpverleners.