Het leven lacht de nuttigheid vaak uit

‘Waar zijn dagen voor?’, vraagt kunstenaar Laurie Anderson in haar film Heart of a Dog. ‘Om ons wakker te maken, om tussen de eindeloze nachten te zetten.’ In beeld zien we een lichtblauwe lucht met boomtoppen. ‘Waar zijn nachten voor?’, vraagt Anderson dan. ‘Om door de tijd in een andere wereld te vallen.’

‘Waar zijn romans voor?’, vroegen verschillende mensen me de laatste week. Ze vroegen het niet direct – de meneer van de radio vroeg of ze politieke verandering teweeg moeten brengen, de mevrouw op het festival of ze mensen samen kunnen brengen, de collega of ze mijn boodschap goed kunnen overbrengen.

Waar zijn woorden voor? dacht ik. Het lijkt als je de politiek volgt soms alsof het stokken zijn om tussen de spaken van de werkelijkheid te steken en zo je punt te maken (gelukszoekers!). Of oplossingen – je noemt iets een affaire, zoals met de toeslagen, een vluchtig woord waardoor het geen schandaal is, en het probleem krimpt. Of neonreclames die je vertellen waar je behoefte aan hebt, of snelwegen die maar een kant op gaan – zoals in de aanpak van corona (steunpakket! daadkracht!). Op de sociale media lijken woorden soms net stenen om te gooien naar degenen met wie je het niet eens bent. Woorden en korte zinnen verstenen elke keer dat ze herhaald worden meer.

Woorden bieden schoonheid, troost, een deur

Maar het wonder is dat woorden veel meer zijn dan gereedschap en meer bieden dan een boodschap of een oplossing. Schoonheid, troost, een deur waar eerst alleen een muur was.

Romans zijn veelvormig – ja, soms hebben ze een boodschap, soms willen ze politieke verandering teweegbrengen, soms glijden ze met de status quo mee en soms stellen ze vragen. En soms gaan ze over iets heel anders of bijna niets of de taal zelf.

De vraag naar waar romans voor zijn lijkt er een van nut, naar waar ze goed voor zijn. Ik begrijp het verlangen naar nut, naar orde, naar een reden. Maar het leven lacht de nuttigheid vaak uit (en de reden zeker) en romans willen het leven vangen door de tijd te vangen. Lezen kost ook tijd, dat maakt de relatie tussen schrijver en lezer een intieme. (Waar zijn dagen voor? Dagen zijn het enige wat we hebben. Soms vallen of werken ze tegen, soms tillen ze je ineens even op – en dan ben je ze alweer kwijt.)

Verschillende sferen van het leven hebben hun eigen taal – zoals de politiek, de medische wereld, het bedrijfsleven, de scholen. Die zouden zich soms best meer naar de roman mogen voegen, in plaats van andersom. Om recht te doen aan de ingewikkeldheid, het erge, de vreemdheid en schoonheid, in plaats van alles steeds te willen gladstrijken.

Want waar zijn mensen voor? Om lief te hebben, zoals honden, met hun hele hart. Om opnieuw te beginnen, het beter te willen doen. Om na te denken over dit alles en erom te lachen. Om wakker te worden, om door de tijd in een andere wereld te vallen. In de dagen, de nachten, de boeken, door een opening die je eerder niet zag.

Eva Meijer (1980) is filosoof, schrijver en singer-songwriter. Ze promoveerde op de politieke stem van het dier en in 2011 debuteerde ze met de roman ‘Het schuwste dier’. Voor Trouw schrijft ze tweewekelijks een column. Lees ze hier terug.

Lees ook:

Welke partij bedenkt het beste frame voor de toeslagenaffaire?

Uit Amerika is het begrip framing war overgewaaid. Wat is een ‘framing-oorlog’? Stel, er gebeurt iets ernstigs. Uiteraard willen we dan het naadje van de kous weten, de feiten boven tafel krijgen. In de kinderopvangtoeslagenaffaire zijn ouders zwaar gedupeerd door de Haagse ­politiek en bureaucratie – en dus zoekt een commissie dat momenteel allemaal uit. Daarna komt de vraag: hoe framen we die feiten?