Ze noemen zich – soms in de verte – christen, en geven al zoekende een eigen interpretatie en vorm aan het christendom. Buiten de gebaande paden, los van hokjes en dogma’s. Wie zijn ze en wat delen zij? Vandaag: waterspiritualiteit.
De straatlantaarns gaan uit, maar het lijkt nog nacht. De lucht is grijs en grauw. Het is zes graden en er staat een zuidwestenwind, windkracht vier. Op een warm ingepakte hondenuitlater na is het deze woensdag leeg op de boulevard van Egmond aan Zee. Clary Vlietland (74) komt als eerste aan bij het Nijntjemonument, onder haar muts een open lach en stralende ogen. Klaar voor een ochtendduik in zee.
Twee keer per week doet ze dit, op zondag en woensdag, stipt om negen uur, met 15 tot 35 mensen. De groep bestaat zes jaar en zwol aan na de lockdowns voor de sportscholen. In weer en wind nemen ze een zeebad, sommigen dagelijks, veelal geïnspireerd door ‘iceman’ Wim Hof die een methode ontwikkelde om kou te doorstaan. Het is goed voor lichaam, geest en immuunsysteem, merkt Vlietland. “Je immuunsysteem wordt sterker, ik ben nooit ziek en herstel snel na een operatie.”
Verzopen kat
De energieke, katholieke uitvaartverzorgster Henny Stoop (69) komt aanlopen, na een half uur fietsen vanuit Heiloo. Ze zwemt ook op zondag, eerst vóór de kerkdienst, maar dan zat ze ‘als een verzopen kat’ in de kerk. Ze besloot één ding goed te doen en verkoos zwemmen boven de dienst. “Zwemmen wil ik niet missen, ik ontmoet God ook in de zee. Ik kom door mijn werk genoeg in de kerk. Hier gooi ik mijn zorgen in de zee.”
Ze neemt daarnaast elke ochtend een steenkoude buitendouche. “Ik word verkreukeld wakker, maar word onder de douche meteen vrolijk.”
Een groep van twintig volwassenen, onder wie vier mannen, staat inmiddels te trappelen van kou en ongeduld. Met tasjes, mutsen en winterjassen. De sfeer is uitgelaten, heeft iets weg van een kinderfeestje. Pratend en lachend wandelen ze naar het strand. De zee – altijd weer anders – is vandaag kalm en grijs.
Blote bast
Enigszins beschut achter een strandtent kleden de zwemmers zich om. Cor van Vliet (66) staat al in zijn zwembroek, met grote grijns, zijn blote bast recht vooruit. Op een drafje rent hij naar de kustlijn, loopt zonder enige aarzeling het water in, gaat onder, komt boven en spreidt zijn armen wijd uit, alsof het hoogzomer is. De anderen volgen hem snel. “Het stuk over het strand is het ergst”, zegt Ina Braas (64) in badpak met badmuts. “Als het hard waait en regent, word je gezandstraald.”
Mandy Geskus (22) is voor het eerst, met een groep jonge meiden. “Oh my god,” zegt ze in bikini met een bibberstem tegen vriendin Tessa Gertzen (20) die haar hiervoor enthousiasmeerde. Ze drukt haar armen en handen in knuistjes tegen haar borst, alsof dat helpt tegen de kou. “Gewoon blijven ademen, dan komt het goed,” verzekert de groep haar laconiek. Geskus loopt tot haar knieën in het water, rent met een gil terug. “Dit doe ik echt niet. Alsof je in een bad ijs stapt.”
Later gaat ze toch onder water en staat ze arm in arm te juichen met de meiden. Niet te lang, naar de stelregel van Wim Hof: het aantal graden bepaalt de duur van de duik, zes minuten dus vandaag. De meeste zwemmers kennen de zee goed, houden elkaar in de gaten en vertellen elkaar hoe het werkt. Bijvoorbeeld dat je lichaam na twee minuten aan de kou is gewend, maar dat je er niet te lang in moet blijven. Dan word je innerlijk te koud en duurt het opwarmen te lang. Niet iets dus om onbegeleid en onvoorbereid te doen. Braas: “Eerst maar eens trainen met ’s ochtends koud afdouchen en een goede ademhaling.”
Gelukzalig
Vlietland komt het water uit. “Ik heb het gehad,” zegt ze met een gelukzalige grijns. “Dit geeft zo’n kick.” Na zo’n zes tot tien minuten volgt de rest. Joke Godwaldt (61) straalt. Ze heeft de ziekte van Bechterew, een vorm van reuma. “In het water voel ik geen pijn. Daarna voel ik me te gek, je zorgen zijn weg.” Alessia Seddaiu uit Heiloo (26) voelt zich ‘superblij’. “Je krijgt zin om dingen te gaan doen waar je tegenop zag.”
Aankleden is het vervelendste onderdeel. “Kijk,” toont Stoop, “ik heb slechts een trui, broek en jas aan. Ondergoed krijg je niet aan nu. Alles plakt.” Het zwemmen is voor haar ook afzien. “Je moet ergens doorheen.” Voorheen sloeg ze met haar tong een kruisje tegen haar gehemelte voor ze in zee stapte. “Ik had God even nodig. Nu ben ik meer gehard en doe ik dat minder.” Warm afdouchen doet ze thuis niet. “Dit is voor mij een reiniging van binnen en van buiten, een reiniging van mijn ziel. God is in de kracht van de zee, dat wil ik bij me houden.”
Zwemritueel
De vrolijke Cor Van Vliet pakt zijn natte kleding in. Zijn zwemritueel begon zes jaar geleden met vijf vrienden om iemands immuunsysteem te versterken na een operatie aan een tumor. “Zo’n duik is een reset van je systeem en er ontstaat een groepsdynamiek. Ik kan niet wachten op de laagste temperaturen, in februari.”
Terug bij het Nijntjemonument wipt Tessa Gertzen lachend van de ene voet op de andere. “Eerst mijn voeten opwarmen, anders kan ik niet rijden.”
Een groepje loopt door naar een buitenterras om zich te warmen aan koffie en een warmtelamp. Het gesprek komt op wat een zeebad brengt. Vooral veel lol, fysiek en mentaal een boost, je leert doorzetten, verduren en je grenzen verkennen. Voor een aantal doet het spiritueel ook wat. Tatjana Schneider (52): “Het heeft iets meditatiefs. Je moet naar binnen keren, omdat het zo koud is dat je alleen met jezelf bezig kan zijn. En er komt een verbindende kracht tot stand. Je verbindt je lijfelijk met elkaar, jou en de zee. Ik ervaar een goddelijke kracht die je overstijgt en transformeert, je hele dag is getuned.”
Een met de natuur
Braas ervaart zwemmen ook als spiritueel. “Je bent zo één met de natuur, de vogels, het water, je bent allemaal van dezelfde energie.” Vlietland houdt van water, is aan het water geboren en linkt water aan haar geloof. Ze is baptist. “Water staat voor leven, al het leven komt van Jezus. Water is net als Jezus krachtig, altijd bruisend. Jezus is het allermooiste in mijn leven.”
Vlietland liet zich vijf jaar geleden dopen door onderdompeling. “Dan krijg je een nieuw leven. Zo voelt dat ook steeds in zee.” Een zeebad als het nieuwe dopen? “Ja, als teken van nieuw leven. Je wordt elke dag opnieuw geboren, je bent mooi gemaakt, kostbaar en geliefd, zo sta ik op.” Braas begint op en neer te springen. Tijd om op te breken voor iedereen. Snel op de fiets, naar huis, blijven bewegen, warm worden.
Iedere dag weer gedoopt
Ook bijzonder hoogleraar feminisme en christendom Mariecke van den Berg (38) zwemt ’s winters door in open water, eens in de drie weken met een vriendin in de Maarsseveense Plassen boven Utrecht. De gewoonte ontstond nadat de zwembaden sloten door de lockdown en ze door wilden blijven zwemmen.
Na een halfuur flink fietsen, opwarmen, gaan ze op een vaste plek het koude water in tot vingers en tenen pijn doen. Van den Berg: “De momenten waarop je net aan de kou bent gewend en wanneer je net uit het water komt, zijn het lekkerst. Je lijf krijgt een shock, al je cirkelredeneringen zijn op slag doorbroken, je laat je zorgen in de plas.”
Van den Berg, ook lid van de Nederlands Gereformeerde Kerk, ontdekte dat de duik ook spiritueel iets met haar doet. In het water denkt ze vaak aan het liedje Witchi-Tai-To van de native American saxofonist Jim Pepper (1941-1992), die zingt over watergeesten die hem laten voelen dat hij nog leeft. “Ik herken me in de verbinding die hij met water voelt.”
Ook bij de feministische theologe Catherine Keller vindt ze een herkenbare ervaring. “Keller ziet water als oerchaos. God schiep niet uit niets, maar uit iets. Het water was er al, Gods geest zweefde over de wateren. De schepping scheidde land van water. Land stond voor structuur en overzicht, water kreeg een slechte naam. Het had iets engs, grilligs, onpeilbaars, het beest Leviathan huisde erin, water werd geassocieerd met het vrouwelijke, ook ongrijpbaar. Net als Keller waardeer ik de oerchaos. Zwemmen staat voor mij voor overgave, aan het onzekere, onberekenbare. Water is zwart, je ziet de bodem niet, er is een risico. Tegelijk draagt het water me, heeft zich steeds betrouwbaar getoond.”
Ze kende de zwemgroep in Egmond aan Zee niet en is benieuwd naar anderen die ‘openwaterzwemmen met zingevingsverhalen combineren’. “Bijzonder dat Clary Vlietland een zeebad steeds als doop ervaart.”
Dopen gebeurt in de christelijke traditie eenmalig, als bevestiging van je geloof of verbond met kerk en God. Van den Berg: “Eigenlijk jammer, ik wil de gedachte van dopen als herhalingssacrament in het christendom wel verkennen. Andere religies herhalen wel waterrituelen, zoals het reinigingsritueel mikwe voor joodse vrouwen. Avondmaal herhalen we ook, waarom dopen niet?”
Lees ook:
Deze christenen vinden rust en vreugde in het dansklooster
Ze noemen zich – soms in de verte – christen en geven al zoekende een eigen interpretatie en vorm aan het christendom. Buiten de gebaande paden, los van hokjes en dogma’s. Wie zijn ze en wat delen zij? Eerder in deze serie: Ecstatic Dansmagiedag in de duinen.
