Het ene na het andere hippe halalrestaurant opent in Rotterdam. De gasten zijn er jong, en op de menukaart staan burgers en kalfsspareribs. Een opkomende markt, dankzij de islamitische yup en sociale media.
Een bleek winters zonnetje valt op de tafel van Noura El Assali (22) en Deeqa Abdulaali (22) in het Rotterdamse restaurant Texican aan de West-Kruiskade. Op de achtergrond zijn langzame r&b-klanken te horen. De twee kijken uit op een bakstenen wand die is beschilderd met een portret in graffitistijl van de islamitische mensenrechtenactivist Malcolm X, herkenbaar aan de markante bril met zestiger-jarenmontuur. De derdejaars verpleegkundestudenten en beste vriendinnen wachten op hun lunch. “Wij komen hier vaak”, zegt Deeqa. “Heel vaak. Wij houden echt van eten, daar zijn we nogal extreem in. Ik geef bijna al mijn geld aan eten uit.”
Als haar burger op tafel verschijnt maakt Deeqa geroutineerd een foto. Voor op Instagram. Daar werd ze een half jaar geleden zelf op het bestaan van Texican geattendeerd. Ze scrollt vingerveeg door foto’s van eerder geposte maaltijden. “Dit zijn al mijn hoogtepunten.” Noura, die net aan haar hotdog van kalfsvlees begint, post ook vaak op sociale media als ze uit eten is, zegt ze. “Zo maken we ook een beetje reclame voor een plek.”
Dankzij jonge moslims als Noura en Deeqa is de laatste jaren een markt ontstaan voor hippe halalrestaurants. Vooral in Rotterdam slaan ze aan: de stad telt intussen minstens tien horecagelegenheden waar geen alcohol geschonken wordt, waar het vlees ritueel is geslacht, en waar je uitgebreid kunt dineren in een trendy interieur. Aan de West-Kruiskade is er behalve Texican ook Ilya en Madera House, en aan de Westblaak is er Kandinsky Steakhouse.
Weg met het Italiaanse nepaccent
Sofian Arras (28), wiens vader al restaurants had in Rotterdam, zag de trend aankomen, en opende Kandinsky Steakhouse. Vergeleken met de branding van de eerste zaak van de familie is er heel wat veranderd. Zijn vader had een Italiaans restaurant, en dus deden ze zich ook zo voor, inspelend op racisme en discriminatie, vertelt Arras, geamuseerd om de herinnering. “Mijn vader heette in het restaurant ‘Mario’. Ik hielp er wel eens, en moest dan het spelletje meespelen: ‘che passa pizza’. Marokkaans spraken we daar niet.”
De nieuwe halalrestaurants in Rotterdam hebben iets gemeen: een menukaart waarop gerechten uit de Midden-Oosterse keuken goeddeels ontbreken. De jonge eigenaar van Kandinsky legt uit waarom, aan een tafeltje in zijn eigen zaak. “Jonge moslims willen geen tajine meer: dat eet je thuis al. Bovendien, mama maakt thuis de lekkerste tajine.” Net als de andere restaurants weet Kandinsky handig gebruik te maken van sociale media. Op instagram hebben ze ruim negenduizend volgers. Arras pakt zijn telefoon, en spreekt met opzwepende stem een filmpje in. “Je hoort het mensen, Kandinsky! Alhamdullilah.”
Religiewetenschapper Margreet van Es, verbonden aan de Universiteit Utrecht, doet onderzoek naar de opkomst van de restaurants. “Het is een logisch gevolg van de verbeterende sociaaleconomische positie van moslims. Zeker jonge moslims hebben nu veel meer te besteden dan de generatie van hun ouders.” Dat oudere halalrestaurants goeddeels een traditionele menukaart hebben, klopt, zegt ze, en ook zijn daar de interieurs vaak voorzien van een exotisch of oriëntaals tintje. “Met decoraties die doen denken aan de sprookjes van duizend-en-een-nacht. Maar die ontbreken vaak helemaal bij de nieuwere plekken. En op de menu’s staat mainstream eten als burgers of steak. Of spareribs van kalf, in plaats van varken. De nieuwe restaurants die juist wel specialiseren in de traditionele Marokkaanse keuken combineren vaak een chique en trendy interieur met speelse verwijzingen naar de beroemde Marokkaanse mozaïektegeltjes.”
Een virgin on the beach verkoopt ook prima
De alcoholvrije kaart is ook iets nieuws. In feite is hiermee een alternatieve vorm van uitgaan ontstaan voor de islamitische yup, zegt Van Es. “Als je er niet zo voor voelt om op zaterdagnacht uit je dak te gaan in een club, dan heb je nu iets anders te doen.”
Tegen een wand bij de kassa in Texican staan stapels blauwe en rode kratten hoog opgestapeld. Spa blauw en cola zijn hier de meest verkochte drankjes. Maar ook mocktails zijn populair: cocktails, maar dan zonder alcohol. Ze schenken een strawberry mojito, of een virgin on the beach – de halal-versie van de sex on the beach. Bij Kandinsky telt de kaart ook een zevental alcoholvrije drankjes met tropisch klinkende namen. Sofian Arras: “Je hebt restauranteigenaren die moslim zijn en zeggen: ‘Ja, maar zonder alcohol loopt m’n zaak niet’. Ik ben er niet zo een. God heeft onze toekomst al in zijn boek geschreven, dus ook wat je gaat verdienen. Dan kun je hoog of laag springen, maar dat gaat niet veranderen. Hoe je het ook doet, met of zonder alcohol, je gaat toch dat bedrag verdienen dat door hem is geschreven. Nee, mijn vader schonk in dat Italiaanse restaurant ook geen alcohol. Vroegen de gasten daarnaar, dan zeiden we maar dat dat niet mocht van de gemeente.”
Het alcoholvrije aspect van de restaurants stuitte twee jaar geleden op tegenstand van de Alliantie West-Kruiskade: een samenwerkingsverband tussen de gemeente, de woningcorporatie en de lokale ondernemersvereniging. Zij vreesde dat het toenemend aantal alcoholvrije restaurants ‘het bruisende nachtleven en de diversiteit in de straat negatief zouden beïnvloeden’. Van Es: “Dit laat zien dat alcohol en gezelligheid voor heel veel mensen sterk met elkaar zijn verbonden. Tegelijkertijd is dit een zoveelste voorbeeld van hoe alles wat islamitisch of moslim is tegenwoordig al snel politiek controversieel gemaakt wordt.”
Alcohol schenken is verplicht
Toen restaurant Ilya opende, kreeg eigenaar Özkan Bayram te horen dat hij alcohol móest schenken. Hij weigerde dat. De kwestie liep met een sisser af, vertelt Bayram vanuit een koffietentje tegenover zijn zaak. “Er kwamen daarna een paar andere zaken bij die alcohol gingen schenken. Dat scheelde denk ik.”
Zijn keuze om geen alcohol te schenken was ingegeven door de schadelijke effecten – “de helft van de ongelukken komt door alcohol” – maar had vooral te maken met de sfeer die hij voor ogen had. “Ik wilde een familierestaurant. Soms vragen mensen wel naar alcohol, allerlei mensen: ook Turken, hè. Soms komen ze al dronken binnen. Dus ja.”
Bayram is in deze wijk opgegroeid, in de tijd dat de West-Kruiskade nog de ‘Kroeskade’ werd genoemd, vanwege de Surinaamse kapsalons, en later ‘Texas’ ging heten, vanwege het schieten. Hij zag de gentrificatie zich voltrekken – huizen die bekenden van hem hier kochten zijn in drie jaar tijd verdubbeld in waarde, vertelt Bayram. “Het is een generatieding. Onze ouders gingen niet uit eten. Als we dat al deden, eens per jaar, was het echt een spektakel. Ze waren aan het sparen om terug te keren, he? Dan heb je hier geen halalrestaurants nodig.”
Het ‘gebrek aan diversiteit’ waarover De Alliantie repte, ziet hij niet. “Je hebt hier echt alles. Kijk maar naar mijn werknemers: die zijn van Chinese, Antilliaanse, Syrische, Surinaamse, Marokkaanse en Somalische komaf. Dat heeft ook voordelen qua planning. Met de Kerst werken de islamitische werknemers, en met de ramadan is het andersom. We hebben ook een homo in dienst gehad. Ik geloof: delen is vermenigvuldigen. Als je deelt, krijg je altijd terug.”
Een van de meisjes die bij hem werkt, is bekeerd tot de islam. “Wij hebben daar niks voor gedaan, we deden gewoon normaal. Ik ben geen zware moslim. Qua geloof ben ik meer van: ‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’. Dat is trouwens ook heel Rotterdams.” Hij krijgt wel eens gasten voor wie alleen een bepaald halalkeurmerk goed is, Tunafood bijvoorbeeld, dat te koop is via sommige moskeeën. Maar daarin meegaan gaat hem te ver. “Dan betaal je het dubbele van de prijs.”
Alles op basis van vertrouwen
Bij Kandinsky krijgen ze amper vragen over het halalgehalte van maaltijden, zegt Arras. “Dat is een vertrouwen dat je opbouwt met je klanten. Ik haal mijn spullen bij een leverancier van halalvoedsel, en die vertrouw ik op mijn beurt. Zo simpel is dat.”
Aan het tafeltje naast hem zitten twee jonge Britten aan spareribs. “Twee dingen”, zegt Arras. “Valt je iets op aan hun gerecht? Die spareribs zijn gemaakt van kalfsvlees.” Hij denkt dat jonge moslims dat graag eten, omdat spareribs van varkensvlees populair zijn in mainstream Nederlandse restaurants. “Zo heeft het eten toch een Nederlands tintje. Dan is het toch leuk om dat ook te kunnen eten, maar dan de halalversie ervan.”
En: “Je ziet, wij zijn er niet alleen voor moslims, maar voor iedereen. Voor mij is namelijk iedereen hetzelfde, moslim of geen moslim. Basta. We zitten in een prachtige stad, Rotterdam, waar het vanzelfsprekend is om heel divers te zijn. Als je halalvlees aanbiedt, dan sluit je eigenlijk bijna niemand uit.” Het restaurant heet naar de kunstenaar ‘Kandinsky’. “Dat klinkt kleurrijk – we willen niet als een puur islamitisch restaurant bestempeld worden.”
De borden van Noura en Deeqa bij The Texican aan de West-Kruiskade zijn alweer bijna leeg. Zij vinden het ‘ons-kent-ons-sfeertje’ hier ook leuk, maar zien juist ook graag niet-moslims komen. Ergens is het namelijk ook niet helemaal een keuze dat ze in een halalrestaurant komen, zegt Deeqa. “We komen hier ook gewoon omdat er voor ons moslims verder niet zoveel mogelijkheden zijn om uit eten te gaan.”
Soms ziet ze restaurants die er heel mooi uitzien, zegt Deeqa. “En dan wil ik daar graag heen, maar ja, dan weet ik dat ik daar niet kan genieten van m’n eten, omdat er geen halal-opties zijn.” Deeqa heeft een tip voor alle horeca-ondernemers: “Zet een beetje halal op het menu, of een goede mocktail, daar kun je ook veel mee verdienen.”
Lees ook:
‘In feite is ‘groene moslim’ een pleonasme. Groen is inherent aan de islam’
Een kleine voorhoede van ecologisch levende moslims roert zich. Met zaterdagmiddagwandelingen probeert de Stichting Groene Moslims het bewustzijn over duurzaamheid in de islamitische gemeenschap te vergroten.
Ramadan gaat meer om bezinning dan om wel of niet eten, zeggen deze jonge moslims
Het is Suikerfeest, het einde van de ramadan. Meer dan om het wel of niet eten, gaat het tijdens de vastenmaand om bezinning, zeggen vier jonge moslims. Slot van een tweeluik over de spirituele kant van de ramadan: de terugblik.
