God als tegenkracht

Maarten Luther zei ooit: ‘Het woord God is iets wat je te binnen schiet als je het zelf niet meer redt’. Nood leert bidden dus. Het citaat wordt aangehaald door predikant en theoloog Willem Maarten Dekker in een interview in Company of Preachers. Dat is een digitaal magazine voor predikanten, gemaakt door de missionaire organisatie IZB Areopagus. “Luther doet daar niet smalend over”, stelt Dekker. “Hij zegt: God is een hulp - je roept Hem aan in de nood. In het leven van ons, westerlingen, kan iets van zelfgenoegzaamheid intreden - en het is al ingetreden. Sommigen proberen dat te redden door God alleen maar te verbinden met positieve ervaringen, maar dan raak je Hem juist kwijt, denk ik.”

Want, zegt Dekker, als God alleen maar iets te maken heeft met de fijne dingen van het leven, dan heeft dat weinig meer van doen met het beeld dat de Bijbel van God schetst. “De Bijbel beschrijft het hele bestaan als iets waarin we God en de naaste nodig hebben. De mens heeft een hulp nodig, een medemens en God. Wij proberen onze samenleving zo in te richten - en daar zijn we heel goed in - dat die hulp structureel overbodig wordt. Op die manier raken we God en de ander kwijt en eindigen we in de eenzaamheid. [...] Het blijft nodig dat God een tegenkracht in ons leven is, die ‘stop’ of ‘nee’ zegt.” En daarvoor, zegt Dekker, is het nodig dat mensen zich hechten aan God: “Als je niet gehecht bent aan God, loop je weg bij zijn tegenspraak.”

De coronapandemie draagt iets in zich van die tegenspraak, denkt Dekker. Een straf van God wil hij de pandemie niet noemen. Hij noemt het een ‘stopteken’ van God. “God zegt nu ‘stop’ tegen ons. Tot hier en niet verder. Hij is een grens, waaraan je je stoot.” In zijn eigen kerk, een orthodoxe gemeente die deel uitmaakt van de Protestantse Kerk in Nederland, gaat dat er niet bij iedereen in. “Het was toch gewoon een virus uit China? Ook orthodoxe mensen lijken al bijna niet meer te begrijpen dat je dat niet ontkent, óók als je zegt dat God er de hand in had. Alsof God alleen miraculeuze, onverklaarbare dingen doet. De theologie heeft altijd gezegd dat gebeurtenissen zowel natuurwetenschappelijk te verklaren zijn, en tegelijk doet God ze. God doet niet alleen maar wonderen. Hij doet ook ‘gewone’ dingen. Hij geeft ons de levensadem.”

Over het handelen van God en wie God is, gaat het ook in een interview met monnik en hoogleraar Thomas Quartier, in het remonstrantse tijdschrift AdRem. “God manifesteert zich in het indirect”, zegt Quartier. En: “Ik probeer te luisteren en ontvankelijk te zijn voor God, maar de invulling hiervan kan ik niet geven. Wil ik ook niet. Het zit voor mij juist niet in het ‘gevonden hebben’. Het mysterie schuilt in mijn verlangen. God zie ik als het open einde van mijn verlangen. Zoals een abdijgebouw ook een open ruimte kent, een open plek waar je letterlijk via de kruisgang omheen kunt lopen, zo is het ook met God. De kern is leeg. Daar achter zit evenwel het vertrouwen dat de leegte in je leven altijd gevuld zal worden. Dit kun je God noemen.”