Geen oorlog in Europa? Doe dan de auto de deur uit en zet de verwarming laag

In het boek De klacht van de vrede stelt Desiderius Erasmus dat vrede altijd te verkiezen is boven oorlog. De materiële kosten en het verlies aan mensenlevens door oorlogen zijn te groot. Daarom verafschuwt het overgrote deel van de bevolking de oorlog. Erasmus roept vooral de machtigen der aarde op om geen oorlog te voeren maar de vrede te vestigen.

Toch is Erasmus geen pacifist pur sang. Agressieve aanvallen van barbaren mogen we afweren, mits we dat doen zonder zelf barbaren te worden. In de zestiende eeuw ging het bij die ‘barbaren’ om de Turken die plunderend door Europa trokken. De ‘we’ die zich mochten weren, waren de christenen. Erasmus raadt hun aan om de oorlog met ‘christelijke middelen’ te voeren: ze zouden de Turken moeten uitnodigen om betere mensen te worden.

Ook nu nog waart de geest van Erasmus door Europa. Of weer, want sinds de val van het IJzeren Gordijn staat de vrede hoog op de politieke agenda. Driekwart eeuw vrijwel zonder oorlog stemt trots. De Nobelprijs voor de Vrede neemt niemand ons af. We zijn ervan overtuigd geraakt dat de zachte kracht van het overleg, de handel en onderhandeling het wint van de harde kracht van het wapengekletter. In stijl met Erasmus nodigt Europa de barbaren van onze tijd uit om betere mensen te worden, met respect voor de rechtsstaat, de mensenrechten en de rechten van minderheden.

Voldoen ze zelf aan de hoge idealen?

De morele superioriteit die uit Erasmus’ uitnodiging spreekt, haalt hij onderuit door de christenen te laten nadenken over zichzelf. In hoeverre hebben zij de oorlog over zichzelf afgeroepen? Voldoen ze zelf aan de hoge idealen? Of worden ze even sterk door begeerte naar rijkdom en honger naar macht beheerst als ‘de barbaren’?

Afgelopen week viel Rusland Oekraïne binnen. De oorlog waarvan Europa dacht dat die niet meer zou komen, was ineens daar. Poetin beantwoordde de zachte krachten, die aan lange tafels en in digitale bijeenkomsten op hem waren uitgeoefend, met onverwacht hard geweld.

Europa ziet instemmend toe dat de Oekraïners zich daartegen weren. We willen daar ook nog wel iets aan bijdragen, maar zelf de wapens tegen Rusland opnemen gaat te ver. Niet alleen omdat we vrezen voor een onbeheersbare geweldsescalatie, maar ook omdat we na 75 jaar vrede echt niet meer van oorlog houden. En omdat we de krijgsmacht hebben laten versloffen.

Gaszucht omlaag

Hoe dan solidair te zijn met Oekraïne? Met Erasmus zou ik zeggen: door onze eigen bijdrage aan de oorlog onder ogen te zien. Die bijdrage bestaat er onder meer uit dat we door gas van Rusland af te nemen in belangrijke mate bijdragen aan de financiering van de oorlog in Oekraïne. Poetins macht zou verschrompelen als we geen gas meer zouden kopen uit Rusland.

Minder gas betekent minder riant leven, want echt goede alternatieven voor het Russische gas zijn er niet. Houdt u niet van oorlog in Europa? Doe dan de auto de deur uit of gebruik hem niet zolang de oorlog duurt. Dat geldt ook voor de elektrische auto, want elektriciteit opwekken kost veel gas. Zet de verwarming lager. Ga niet op vliegvakantie. Eis van de overheid dat kantoren en winkels de verwarming lager zetten en dat takken van industrie die niet essentieel zijn en veel gas gebruiken, voorlopig worden gesloten.

Dat is slikken. Maar als we echt om Oekraïne geven, moet om te beginnen onze gaszucht omlaag.