Ex-Jehovah’s Getuigen openen aanval op ‘mensonterend’ uitsluitingsbeleid met collectieve aangifte

Een groep van dertig ex-Jehovah’s Getuigen wil dat justitie ingrijpt in het volgens hen ‘mensonterende’ uitsluitingsbeleid van de religieuze organisatie. Middels een collectieve aangifte van aanzetten tot discriminatie en haat willen zij een strafrechtelijk onderzoek naar de uitwerking van dit beleid afdwingen.

Wie de organisatie, die in Nederland 30.000 leden telt, wordt uitgezet of zelf opstapt, wordt ‘sociaal doodverklaard’, zoals de ex-leden het noemen. Getuigen worden volgens artikelen op hun eigen website aangemoedigd contact met uitgeslotenen te vermijden. Zij raken daardoor al hun vrienden en familie kwijt. Dit wordt ook wel ‘shunning’ genoemd.

Omdat de Getuigen ‘de wereld’ moeten mijden, hebben de mensen die eruit gaan vaak vrijwel geen netwerk, zegt initiatiefnemer Henri Dahlem. Het negeren van ex-leden heeft volgens hem traumatische gevolgen. Ook wordt er volgens hem intern haatdragend over hen gesproken. “Sommige ex-leden mogen zelfs hun kinderen niet meer zien.”

Boete wegens aanzetten tot discriminatie, haat en geweld

De Nederlandse ex-Getuigen zijn geïnspireerd door het oordeel van de Gentse rechtbank eerder dit jaar. Die stelde dat niet zozeer het uitsluiten zelf, maar wel de behandeling van ex-leden daarna en de manier waarop over hen gepraat wordt, strafbaar is. De organisatie kreeg een boete wegens aanzetten tot discriminatie, haat en geweld. De Jehovah’s Getuigen gingen in hoger beroep, dat eind november voorkomt.

Afvalligen worden in eigen publicaties afgeschilderd als kinderen van de satan die met leugens proberen gelovigen ‘mee te sleuren’. Hun namen worden hardop voorgelezen in de samenkomsten, zodat leden weten dat ze hen moeten negeren, blijkt uit het Belgische vonnis, verhalen van de ex-getuigen en teksten en video’s op de website van de Getuigen.

In het vonnis staat dat afvalligen worden vergeleken met ‘de pest’. In een fragment uit een Wachttoren-nummer uit 2004 worden zij afgeschilderd als roofdieren: “Net als een ontvoerder die een nietsvermoedend slachtoffer wegvoert van zijn gezin, hebben afvalligen het gemunt op leden van de gemeente die goed van vertrouwen zijn en proberen zij hen weg te voeren uit de kudde”.

Het negeren na uitsluiting of vertrek is volgens de organisatie een ‘liefdevolle regeling’, omdat het ‘de kwaaddoener tot bezinning kan brengen’. Daarnaast is uitsluiting een manier om de gemeenschap ‘rein’ te houden. Wel worden leden die zelf vertrokken zijn nog regelmatig benaderd door ouderlingen om te proberen ze weer op het rechte pad te krijgen.

Bijbels beleid

Het Nederlandse bestuur van de Jehovah’s Getuigen laat aan Trouw weten dat dit beleid ‘op Bijbelse principes gebaseerd is’. “Alle Getuigen van Jehovah stemmen ermee in om volgens die normen te leven (...) Iedere individuele Getuige handelt naar zijn of haar persoonlijk religieus geweten in het toepassen van de Bijbelse raad om de omgang met een uitgesloten persoon te beperken of te beëindigen.”

De uitspraak van de Belgische rechter was voor de slachtoffers daar een enorme opluchting, zegt de Vlaamse initiatiefnemer van die zaak, Patrick Haeck. Het is vooral de erkenning van het leed dat hen volgens hem goed doet. Daar hoopt Dahlem ook op. “Als de uitsluiting die zoveel leed heeft veroorzaakt, als strafbaar wordt aangemerkt, helpt dat ex-leden.”

Volgens Fokko Oldenhuis, emeritus hoogleraar recht en religie aan de Rijksuniversiteit Groningen, zou de zaak kans van slagen kunnen hebben. Al acht hij een civiele procedure, dus als de leden zelf een zaak aanspannen, kansrijker. Wanneer het een strafrechtelijke zaak wordt, is dat volgens hem een ‘interessante procedure’, omdat bestuurders dan boetes en zelfs gevangenisstraffen kunnen krijgen.

In een reactie aan Trouw wijst het Nederlandse bestuur van de Jehovah’s Getuigen op eerdere rechtszaken waaruit blijkt dat zij het recht hebben mensen uit hun organisatie te weren. Ze gaan niet in op de vraag wat ze vinden van de behandeling van ex-leden en van het feit dat sommige ex-leden door hun beleid geen contact meer hebben met hun ouders of kinderen.

Lees ook:

Hoe het is om als ‘kind van de satan’ gezien te worden

Jim Winter verloor alles en ontwikkelde slaapproblemen, de coronatijd werd voor Gerda Gorter nog eenzamer: wat het ‘onmenselijke’ uitsluitingsbeleid met ex-leden van de Jehovah’s Getuigen doet.

‘Dit is ons geheim. Als je je mond opendoet, zal ik je wat aandoen.’

In 2017 publiceerde Trouw een serie onderzoeksverhalen over de manier waarop de Jehovah’s Getuigen seksueel misbruik binnenskamers afhandelen. Van de allereerste misbruikverhalen tot een profiel van Bethel, het hoofdkantoor van de Jehovah’s Getuigen in Nederland: het valt te lezen in ons dossier over de religieuze gemeenschap.