Er staat in Rome iets groots te gebeuren. Maar wat precies?

Sommigen waarnemers in Rome wisten het een aantal maanden geleden zeker: Franciscus had zijn langste tijd als paus gehad. Een reis naar Congo en Zuid-Soedan werd om gezondheidsredenen afgelast en er kwam een aankondiging dat Franciscus eind augustus 21 nieuwe kardinalen zou gaan ‘creëren’. Midden in de Romeinse zomer. Had de Argentijnse paus haast omdat hij snel wilde aftreden?

Later bleek ook nog dat hij een dag na de kardinaalscreaties naar L’Aquila zou reizen om het graf te bezoeken van Celestinus V, die eind 13de eeuw als eerste paus zijn aftreden aankondigde. Weer een aanwijzing! Eenmaal terug in Rome wilde Franciscus dan ook nog twee dagen met alle 226 kardinalen praten over Praedicate Evangelium, de nieuwe constitutie van de Romeinse Curie. Maar dat moment zou de huidige paus natuurlijk kunnen gebruiken om – daar zijn we weer – zijn terugtreden aan te kondigen.

Inmiddels lijkt het beter te gaan met de gezondheid van de paus en aan de geruchten over een eventueel aftreden heeft hijzelf geprobeerd een einde te maken. “Ik ben niet van plan om af te treden. Op dit moment niet”, zei Franciscus in een interview van meer dan twee uur met het Mexicaans-Amerikaanse mediabedrijf TelevisaUnivision. Verder ging hij weer op reis, eind juli naar Canada op een boetvaardige pelgrimage. Op de terugweg zei hij in het vliegtuig dat hij het ‘wat rustiger aan ging doen’. Die opmerking dienen we met een korrel zout te nemen. Franciscus gaat volgende maand naar Kazachstan en wil ook naar Oekraïne.

En zo is het plotseling eind augustus en zijn er nog steeds stemmen dat er de komende dagen iets ‘groots’ gaat gebeuren in Rome.

Van de twintig nieuwe kardinalen zijn er zestien beneden de tachtig

Zaterdag worden twintig en (niet 21) eerbiedwaardige geestelijken in de Sint-Pieter tot kardinaal verheven. De Belgische emeritus- bisschop Luc Van Looy stond nog op de oorspronkelijke lijst, maar heeft van de paus dispensatie gekregen van zijn kardinaalsbenoeming. Er was nogal wat kritiek op zijn weinig doortastende optreden tegen misbruik in zijn tijd als bisschop van Gent. Van Looy wilde de slachtoffers niet nog eens tegen het hoofd stoten.

Kardinalen zijn van oudsher de belangrijkste raadgevers van de paus. Zij bezitten een uniek recht: ze mogen een paus kiezen. Van de twintig nieuwe kardinalen zijn er zestien beneden de tachtig en zodoende kiesgerechtigd in een volgend conclaaf. Kardinalen die de dag voordat de paus aftreedt of sterft tachtig jaar of ouder zijn, mogen niet meedoen aan een conclaaf.

Het is sinds zijn aantreden in 2013 de achtste keer Franciscus kardinalen benoemt. Onder zijn bewind is het kiescollege minder Europees geworden (40 procent tegen 52 procent in 2013) en kreeg bijvoorbeeld Afrika een grotere stem in een volgend conclaaf.

Wat betreft de nieuwe kieskardinalen houdt Franciscus zich aan zijn eigen adagium: ze moeten de veelkleurigheid van de wereldkerk laten zien en in het verleden verleende gunsten tellen onder hem niet meer. Zo visten van oudsher kardinaalsrode zetels als Venetië, Milaan en Los Angeles wederom achter het net, maar krijgen Singapore en Oost-Timor voor het eerst een kardinaal.

De meest exclusieve herenclub op aarde

Het meeste opzienbarende nieuwe lid van de meest exclusieve herenclub op aarde is de Italiaanse missionaris Giorgio Marengo. Met z’n 48 jaar gelijk de jongste van het kardinalencollege. Marengo is prefect van de apostolische prefectuur van Ulaanbaatar in Mongolië en staat aan het hoofd van een gemeenschap van 1400 katholieken. Op een bevolking van 3,1 miljoen inwoners een druppel op de gloeiende plaat.

Het kardinalaat is een persoonlijke eretitel die de paus je verleent. Net als zijn voorgangers kiest Franciscus vooral geestelijken uit die zijn visie op de kerk delen. Bisschoppen die zijn engagement voor mensen in de marge delen en minder hebben met ‘vleselijke’ dan met ‘maatschappelijke’ zondes als sociale ongelijkheid. Zo koos Franciscus niet voor aartsbisschop Salvatore Cordileone van San Francisco, die Nancy Pelosi de communie heeft geweigerd vanwege haar steun aan abortusrechten, maar wel voor Robert McElroy, bisschop van het eveneens Californische bisdom San Diego en een van de belangrijkste bondgenoten van Franciscus binnen de verdeelde Amerikaanse bisschoppenconferentie. McElroy staat de Vaticaanse zachte aanpak voor als het gaat om pro-abortus politici, en neemt het op voor lhbti+’ers, in de kerk nog altijd een gemarginaliseerde groep.

En zo werkt Franciscus gestaag door zijn erfenis veilig te stellen. Van de 132 kiesgerechtigde kardinalen die er vanaf zaterdag zijn, heeft hij ruim 60 procent benoemd. Maar dat wil niet zeggen dat een volgend conclaaf een kloon van Franciscus oplevert. Hijzelf werd gekozen door kardinalen die benoemd waren door zijn voorgangers Benedictus XVI en Johannes Paulus II, pausen die toch anders in het leven stonden.

Leidinggevende functies voor iedere gelovige, man of vrouw

In die twee dagen waarin alle kardinalen met de paus en met elkaar in gesprek gaan, staat dus de hervorming van de Romeinse Curie op de agenda. Iedere gelovige, man of vrouw, komt daar voortaan in aanmerking voor leidinggevende functies. Over erfenis gesproken. Voor Franciscus geldt deze hervorming als leidraad voor de hele kerk.

Franciscus zou de gelegenheid kunnen aangrijpen om met de kardinalen na te denken over hervorming van het conclaaf. Als je het bestuur van de wereldkerk wil decentraliseren en daar meer mensen bij wil betrekken, zou dat dan ook niet moeten gelden voor pausverkiezing? En nu die kardinalen er toch zijn, kunnen ze dan niet eens met hem nadenken hoe je het aftreden van een paus beter kunt regelen? Dat is nu nog een kerkrechtelijk niemandsland. Voor je het weet zijn er straks drie pausen.

Franciscus zei in het interview met de Mexicaanse televisie namelijk nog iets anders. Als hij ooit aftreedt, wil hij ‘emeritus bisschop van Rome’ worden genoemd en niet ‘emeritus paus’, de titel die Benedictus bij diens aftreden in 2013 aannam.

Ook Franciscus blijft nadenken over zijn eigen aftreden.

Lees ook:

Paus Franciscus hervormt erop los, maar het priesterschap voor vrouwen is een stap te ver

Aan aftreden denkt paus Franciscus niet, zei hij onlangs nog maar eens. Ondertussen gaat hij vol overtuiging door met het hervormen van de katholieke kerk: vrouwen krijgen steeds meer te zeggen in het Vaticaan.