Er bestaat helemaal geen alternatief voor de nachtmis

Jan Terlouw heeft voor KRO-NCRV een kerstverhaal geschreven. De vertelling is op kerstavond te zien en te horen in het programma Kerstduetten: het kerstverhaal 2021 op NPO2. Toen ik het bericht hierover in Trouw las, maakte zich een zekere ongerustheid van mij meester. En dan niet alleen omdat ‘allerlei maatschappelijke thema’s’ in het verhaal aan bod zouden komen.

De ongerustheid gold ook Terlouw zelf. Vragen wij niet te veel van deze inmiddels 90-jarige man? Zoals we dat ook lange tijd hebben gedaan met de bodem van Noordoost-Groningen. Bovendien ligt al een tijdje lang het gevaar van een overdosis Terlouw op de loer. Je ziet hem werkelijk overal opduiken. Ik zou zeggen dat het met Jan Terlouw is als het met alcohol: prima op z’n tijd, maar met mate.

Dat programma waarin het kerstverhaal van Terlouw een prominente rol speelt, is volgens KRO-NCRV een alternatief voor kerstnachtdiensten die wegens corona niet door kunnen gaan. Er bestaan in mijn ogen geen echte alternatieven voor kerstnachtdiensten, in mijn geval kerstnachtmissen. Diezelfde avond zendt KRO-NCRV een nachtmis uit vanuit de Sint-Jan in Den Bosch, maar zonder volk. Daar zal niet het kerstverhaal volgens Terlouw worden verteld, maar dat volgens Lucas. Dat hoor ik mijn hele leven al, maar dan in een bomvolle kerk.

De tocht in het donker naar de kerk was magisch

Eén kerstnachtmis herinner ik mij nog goed. Ik zal een jaar of negen zijn geweest. Zo rond kwart over elf op kerstavond ontstond er enige onrust bij ons thuis. Moesten we niet vertrekken? Straks hadden we geen goede plek meer. De tocht in het donker naar de kerk was magisch, maar ook met angst vervuld. Eigenlijk had ik rond dit tijdstip al lang in bed moeten liggen. Wat als we iemand tegenkwamen die zei: ‘Wat doet die jongen nog zo laat op?’

In de huizen die we passeerden op weg naar de nachtmis, was het vaak al donker. De bewoners ervan zaten duidelijk niet te wachten op de geboorte van de Messias en waren al naar bed gegaan. Wij liepen ondertussen verder en wisten dat we binnen een paar minuten in de verte het licht zouden zien dat vanuit de kerk door de gebrandschilderde ramen naar buiten kwam en zich daar met enige moeite staande hield.

Eenmaal in de kerk namen we snel onze plaatsen in. Pas toen was er rust en konden we ons samen met al die andere mensen gaan opmaken voor het wonder dat we eigenlijk al kenden. Ik weet nog goed hoe fel het licht rondom mij was. Bijna verblindend. Het kostte moeite mijn ogen open te houden, maar dat kon ook de slaap zijn die mij parten speelde. Alle beroemde kerstliedjes kwamen voorbij. Ik zong dan stiekem ‘Midden in de winternacht, ging de Hema open’ en niet ‘ging de hemel open’.

Jezus was toch maar weer mooi geboren

Het hoogtepunt van de mis was het kerstverhaal volgens Lucas. De mij al bekende zinnen over de kribbe, over herders en in doeken gewikkeld, kwamen uit de mond van de pastoor en vlogen vervolgens mijn beide gehoorgangen in, om zich daarna een weg te banen naar mijn hersenen waar ze op klapstoeltjes plaatsnamen. Na verloop van tijd verdwenen de zinnen weer uit mijn hoofd. De stoeltjes zouden het jaar daarop weer worden uitgeklapt.

Om een uur of twee – of misschien nog wel later – waren we thuis en gingen we eten. Midden in de nacht. Mijn moeder had de tafel van tevoren al feestelijk gedekt: een wit tafelkleed met rode linten daarop en servies dat we door het jaar heen nooit gebruikten. We aten kerstbrood, dronken thee en luisterden naar kerstmuziek. Ondertussen was ik continue bang dat ik van mijn ouders ‘nu toch echt’ naar bed moest, een mededeling die altijd onverwacht kwam. Maar goed, Jezus was toch maar weer mooi geboren. Net als het jaar ervoor. En ook volgend jaar zou het weer gaan lukken. En ook het jaar daarop.

In een land waar Heiland tegenwoordig rijmt op Meiland, hebben we meer dan ooit behoefte aan dat eeuwig jonge kerstverhaal over geen plaats in de herberg en herders die hun kudde bewaakten. Wat zou het mooi zijn als Jan Terlouw zijn eigen kerstverhaal terzijde zou leggen en met zijn mooie stem op kerstavond voor de KRO-NCRV het kerstverhaal volgens Lucas zou voorlezen. Dan blijft het wonder intact.

De stoeltjes in mijn hersenen staan klaar om uitgeklapt te worden.