Zo’n 12.000 wijzigingen telt de NBV21, de herziening van de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004 die morgen wordt gepresenteerd. Vertaler Cor Hoogerwerf legt aan de hand van passages uit Johannes uit wat er nieuw is en waarom.
Johannes 9:7
In de NBV uit 2004: ‘Ga naar het badhuis van Siloam en was u daar.’
In de nieuwe NBV21: ‘Ga u wassen in het badhuis van Siloam.’
“We hebben de tekst van elk bijbelboek in een programma staan waarmee per tekst de opmerkingen te zien zijn die in de loop der jaren zijn binnengekomen. Dat kunnen opmerkingen van lezers of deskundigen zijn, of overkoepelende opmerkingen van andere vertalers over dingen die ze op een andere plek in de Bijbel zijn tegengekomen. In dit geval was de wijziging heel simpel. Iemand vond dat deze zin wat stroef liep. De voorgestelde wijziging werd door alle betrokkenen goedgekeurd, en dus is die door het hele proces gerold en in de nieuwe tekst terechtgekomen.”
Johannes 9:16 en 17
In de NBV uit 2004: ‘Hoe zou een zondig mens zulke wondertekenen kunnen doen? (...) Het zijn immers jouw ogen die hij genezen heeft.’
In de nieuwe NBV21: ‘Hoe zou een zondig mens zulke tekenen kunnen verrichten? (...) Het zijn immers jouw ogen die Hij geopend heeft.’
“In Johannes hebben de wonderen van Jezus een dubbele bodem. Het is nooit alleen maar: oké, je bent genezen. Het zegt altijd iets over Jezus’ identiteit. Het woord ‘wondertekenen’ leest de gemiddelde lezer als ‘wonder’. Het teken verdwijnt daarmee. Daar kwam kritiek op en dat hebben we recht willen doen door het zo te vertalen. Het past ook in het overkoepelende verhaal. In vers 7 staat tussen haakjes: ‘Siloam is in onze taal gezondene’. Even daarvoor zegt Jezus: ‘We moeten het werk doen van Hem die Mij gezonden heeft’. Het is een hint aan de lezer dat dit niet zomaar een verhaal is over een blinde die toevallig genezing vindt in Siloam. Daarna ontspint een discussie over leiderschap en vertelt Hij over de goede herder. Het motief van zien en geopende ogen speelt bij het wonder in letterlijke zin een rol, maar op een ander niveau zegt het iets over Jezus zelf. Het woord ‘genezen’ in vers 17 kun je beter vertalen met de ogen openen, net als in de rest van het hoofdstuk. Een van de speerpunten van de revisie is dat we sleutelwoorden zoveel mogelijk hetzelfde willen vertalen, en dat hebben we hier dus ook gedaan. Het opengaan van de ogen is in dit hoofdstuk het leitmotif, en het is jammer als je een kans laat lopen om dat goed uit de verf te laten komen.”
Johannes 10:1
In de NBV uit 2004: De goede herder. Waarachtig, ik verzeker u:
In de nieuwe NBV21: Werkelijk, ik verzeker u,
“De meest interessante wijziging in dit stuk is dat het tussenkopje ‘De goede herder’ is verdwenen. Iemand schreef ons dat de tekst van hoofdstuk 9 doorloopt in hoofdstuk 10, en dat het jammer is dat daar een tussenkopje staat. Als je het verhaal leest, zie je dat het verhaal over de genezing van de blinde pas eindigt in hoofdstuk 10 vers 21. Aan het slot van hoofdstuk 9 is Jezus aan het woord, in hoofdstuk 10 praat hij gewoon verder. In andere vertalingen zie je soms om de zoveel verzen een kopje, maar het past goed bij de NBV21 om daar spaarzaam mee te zijn omdat we ons laten leiden door de tekst zelf. Waar eindigt het verhaal op een natuurlijke manier? Het effect van het weghalen van het kopje is een interessante wisselwerking tussen het genezingsverhaal en de discussie die eruit voortvloeit. Je verrijkt daarmee de tekst omdat je de lezer dwingt na te denken over het verband tussen die twee dingen.
“In het Johannes-evangelie zegt Jezus ruim twintig keer in het Grieks ‘amen, amen’, gevolgd door een uitspraak. Traditioneel werd dat vertaald als ‘voorwaar, voorwaar’, in de NBV is dat ‘waarachtig’ geworden. Een van de neerlandici in het vertaalteam merkte op dat waarachtig klinkt als een 19de-eeuwse krachtterm. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een alternatief, dat is ‘werkelijk’ geworden. Het is ook beter omdat het meer de hele zin versterkt in plaats van alleen het ‘ik verzeker u’. Dit is vervolgens door het hele bijbelboek consistent doorgevoerd, omdat dit in de oude versie niet overal hetzelfde was vertaald.”
Johannes 10:11
In de NBV uit 2004: ‘Een goede herder geeft zijn leven voor de schapen.’
In de nieuwe NBV21: ‘Een goede herder is bereid zijn leven te geven voor de schapen.’
“Het Griekse woord in de brontekst dat hier wordt gebruikt, betekent: je leven in de waagschaal stellen. Dat is met de nieuwe vertaling iets explicieter weergegeven.”
Johannes 10:12
In de NBV uit 2004: ‘Een huurling, iemand die geen herder is, en die niet de eigenaar van de schapen is.’
In de nieuwe NBV21: ‘Een ingehuurde knecht, iemand die geen herder is en niet de eigenaar van de schapen.’
“Een huurling, dat woord kennen we tegenwoordig alleen nog maar in de context van een leger. Dat gebruik je niet als je iemand inhuurt via een uitzendbureau. Een ingehuurde kracht vonden we iets te veel arbeidstechnische taal, dus het is ingehuurde knecht geworden. Daarnaast heeft huurling heeft ook een specifieke christelijke betekenis gekregen in de tale Kanaäns. Dit geval kun je vergelijken met het woord kribbe, dat voederbak is geworden. Je kunt zeggen: iedereen weet wat dat is, dus waarom laat je het niet staan? Dat hebben we toch niet gedaan omdat men dit woord alleen maar uit de Bijbel kent en de vertaling zo een beperktere betekenis krijgt. We willen de betekenis van de oorspronkelijke tekst weergeven.”
Johannes 10:21
In de NBV uit 2004: ‘Dit zijn niet de woorden van iemand die bezeten is, en een demon kan de ogen van blinden niet openen.’
In de nieuwe NBV21: ‘Dit zijn niet de woorden van iemand die bezeten is. Een demon kan de ogen van blinden toch niet openen?’
“In de brontekst staat een vraag, en dat is het ook. In de NBV loopt deze zin een beetje leeg, het is een wat slappe afsluiting. Daarom heb ik voorgesteld om conform de Griekse tekst weer een vraag in te voeren, dat is ook spannender voor de lezer, die daar zelf ook over na kan denken.”
Lees ook:
De meest gestelde vragen over de nieuwe Bijbelvertaling
Deze week verschijnt de NBV21, de herziening van de Nieuwe Bijbelvertaling. Achttien vragen en antwoorden over de Bijbel en Bijbelvertalingen.
