Een grote wens van de PKN: Maria Magdalena speelt een grote rol in The Passion

Een paar jaar geleden zat cultuurtheoloog Frank Bosman thuis op de bank te kijken naar het tv-evenement The Passion. Maria, de Moeder Gods, zong een lied over haar liefde voor Jezus. “Ik kreeg een soort kortsluiting in mijn hoofd: hoorde ik hier nu de moeder van Jezus of Maria Magdalena? Het was een liefdeslied in de zin van ‘Ik kan niet leven zonder jou’. Dat kan een moeder natuurlijk ook voor haar zoon zingen, maar ik had voortdurend het idee dat hier twee Maria’s in elkaar werden geschoven. Ik dacht toen al: waarom komt Maria Magdalena niet gewoon voor in The Passion?”

Bosman heeft dit jaar zijn zin gekregen. In de twaalfde editie van The Passion, het tv-spektakel dat ooit begon als samenwerking van omroepen EO en RKK, doet Maria Magdalena haar intrede. Het personage wordt donderdag gespeeld door Kim-Lian van der Meij. Volgens Reinder van Dijk, als eindredacteur betrokken bij het televisieprogramma, kan Maria Magdalena haar debuut maken doordat er nu naast de ‘gewone’ Passion ook een speciale Passion Hemelvaart komt.

Hierdoor is er volgens hem voldoende ruimte om Maria Magdalena recht te doen. “In de Hemelvaartsuitzending volgen we haar als de eerste getuige van de verrijzenis van Jezus die ze ook aan de wereld bekendmaakt. Daarmee spreekt zij het vertrouwen uit dat Jezus zijn belofte is nagekomen dat hij na drie dagen zou opstaan uit de dood.”

Vernieuwingen

Maar volgens Van Dijk speelt ook een rol dat KRO-NCRV The Passion tegenwoordig als omroep alleen maakt. “Dit maakt het gemakkelijker om vernieuwingen door te voeren die passen bij de waarden van KRO-NRCV. Het verhaal is maatschappelijker en actueler geworden en wij kunnen nu zelf beslissen om Maria Magdalena de rol te geven die haar toekomt.”

De vraag is welke Maria Magdalena de televisiekijkers donderdag te zien krijgen. Want als één vrouw heeft bewezen dat je met een Bijbels personage verschillende kanten uit kan, dan is zij het wel.

Eerst maar even de Bijbelse feiten. Maria Magdalena was erbij toen Jezus gekruisigd werd. Ze was bij zijn graflegging. En Maria Magdalena was de eerste die bij het lege graf van Jezus kwam na diens verrijzenis. In alle vier de evangeliën staat op verschillende manieren beschreven dat Jezus na zijn opstanding als eerste aan Maria Magdalena verscheen, en dat ze de opdracht kreeg om erover aan Jezus’ leerlingen te vertellen. Frank Bosman: “Tegelijkertijd is er heel weinig van haar bekend. Dat is vragen om creativiteit.”

Zondares

En die creativiteit heeft in de loop der eeuwen alle ruimte gekregen. Maria Magdalena is eeuwen neergezet als een bekeerde zondares, ja zelfs een prostituee. Ze werd ook gekoppeld aan de zogenoemde vrouw van Betanië. Alle vier de evangelisten hebben zo hun eigen versie van dit verhaal. Marcus en Mattheüs hebben het over een vrouw die tijdens een diner naar Jezus toekomt en zijn hoofd zalft. Bij Lucas gaat het om een anonieme zondares en worden de voeten van Jezus gezalfd. Dezelfde evangelist duidt Maria van Magdala aan als de vrouw bij wie zeven demonen waren gedreven. Tenslotte wordt ze bij Johannes aangeduid als de zus van Martha en Lazarus, en als ‘overspelige vrouw’.

Paus Gregorius de Grote gaf deze vermenging van allerlei nieuwtestamentische figuren tot één vrouw in 591 zijn zegen en het leed was voor eeuwen geschied. “In de traditie is Maria Magadalena opgeladen tot een soort superzondares”, zegt Frank Bosman. “Ze had niet één demon in zich, maar zeven. Ze is niet een beetje een zondares, maar een superzondares. Hoe groter de zonde van deze vrouw, hoe groter haar bekering. Hoe groter het wonder dat Jezus in staat was om dit soort mensen tot zich te trekken en te bekeren. Het dramatisch effect speelt hier ook mee.”

Erotische verhouding met Jezus

Dat is ook te zien aan de manier waarop Maria Magdalena is neergezet in een aantal films over het leven van Jezus. In Jesus Christ Superstar, de beroemde musical die in 1973 werd verfilmd, hebben Jezus en Maria Magdalena een erotisch getinte verhouding. In The Last Temptation of Christ van regisseur Martin Scorcese uit 1988 trouwt Maria Magdalena met Jezus, raakt zwanger, maar overlijdt voordat het kind geboren is.

De rooms-katholieke kerk was toen al begonnen met een voorzichtige rehabilitatie van de ‘eerste onder de apostelen’. In 1969 werd door paus Paulus VI officieel een einde gemaakt aan de identificatie tussen Maria Magdalena en de vrouw van Betanië. In 2016 bepaalde paus Franciscus vervolgens dat haar feestdag op 22 juli werd opgewaardeerd naar een kerkelijk feest. Zo staat Maria Magdalena op dezelfde hoogte als vrijwel de meeste mannelijke leerlingen van Jezus.

In een café

Over hoe Maria Magdalena in The Passion wordt neergezet wil Reinder van Dijk nog niet veel zeggen. Het script van dit tv-programma is bijna nog een groter geheim dan de Miljoenennota. “Laat ik zeggen dat ze door verteller Ruud de Wild wordt geïntroduceerd als iemand die samen met andere vrouwen Jezus meereist en hem ook financieel steunt. Ook wordt verteld dat zij sinds haar ontmoeting met hem geen psychische klachten meer heeft. Maria Magdalena is in The Passion een heel krachtige figuur. Ze gaat voor Jezus door het vuur.”

Tenslotte wil de eindredacteur van KRO-NCRV wel kwijt dat er een bijzondere scène in zit met Jezus en Maria Magdalena in een café.

Frank Bosman zit donderdag weer op de bank, vol verwachting. Hij hoopt dat de makers van The Passion wegblijven van stereotypen uit het verleden. “Maria Magdalena is voor mij de eerste christen, de eerste verkondiger. Ze is dus ook een heleboel niet. Maria Magdalena is geen vrouw die zich aan een man onderwerpt. Het is meer iemand die een gelijkwaardige relatie zoekt. Juist ook als vrouw. Daar hebben wij in de rooms-katholieke kerk vandaag de dag wellicht enige behoefte aan.”

The Passion is te zien op donderdag 14 april om 20.30 uur bij KRO-NCRV op NPO 1

Lees ook:

The Passion krijgt dit jaar vervolg met Hemelvaart

Het tv-evenement The Passion krijgt dit jaar een tweede deel. Daarin wordt het verhaal van Jezus afgemaakt. Aan het eind van The Passion deel 1 sterft Jezus en staat hij op uit de dood, in The Passion Hemelvaart wordt verteld hoe het verhaal van Jezus en zijn discipelen verdergaat.

Een vrouw als belangrijke apostel? De kerk maakte van Maria Magdalena liever een prostituee

Maria Magdalena is een van de belangrijkste én een van de meest mysterieuze vrouwen uit de Bijbel. Dat heeft ruimte geboden voor een zeer rijke en gevarieerde verbeelding.