Deze twaalf vrouwen bieden een hoopvol adelaarsperspectief op de klimaatcrisis

Robbert Bodegraven
Radicaal anders: 12 visionaire denkers over klimaat en rechtvaardigheid
Lemniscaat;
205 blz. € 19,99
★★★★

De schrijver

In deze bundel interviewt Robbert Bodegraven, voormalig directeur van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks en huidig directeur van het Humanistisch Verbond, twaalf denkers en doeners over hoe we moeten denken over en wat we moeten doen aan de klimaatcrisis.

De thematiek

Zoals Bodegraven in de inleiding stelt: dit is een bundel die eens niet verzandt in pessimisme en doemdenken, ook al zijn alle toekomstscenario’s gitzwart. De insteek is er een van ‘optimisme en hoop’, en waarbij juist dromen en idealen de kans krijgen gehoord te worden.

Wat opvalt terwijl het niet op zou mogen vallen: de geïnterviewden zijn allemaal vrouwen. Waarom? Heel simpel, zegt Bodegraven in de inleiding: we horen ze te weinig, ze hebben veel te vertellen, vrouwen lijden harder onder de klimaatcrisis, en vrouwen geven vaak een verfrissender en meer progressieve en verbindende kijk op crises dan veel hoge heren. Hop, en door.

Een breed palet

Het palet aan geïnterviewden is breed en reikt van academische figuren tot activisten. Zo spreekt de invloedrijke econoom Mariana Mazzucato over hoe groene innovatie zowel de overheid als het bedrijfsleven nodig heeft, maar dat we juist van de private sector geen grote risico’s of innovatie hoeven te verwachten, omdat innovatie in de private sector het doorgaans ‘vooral moet hebben van publiek geld’.

En An Pettifor, de ‘godmother’ van de Green New Deal, het Europese klimaatplan, beschrijft pijnlijk de gevolgen van de controle overlaten aan de vrije markt: ‘als de samenleving vermarkt wordt, dan komen mensen in opstand’ en dan ‘zoeken mensen dus bescherming bij een sterke leider’ zoals Trump, Erdogan of Orbán, politici die de klimaatcrisis niet direct hoog op hun lijstje hebben staan.

Zeker ook verfrissend is het perspectief van Alessandra Korap, geboren en getogen in een dorp in Noord-Brazilië. Ze zag van dichtbij hoe klimaatverandering haar leefgebied vernietigde. Korap spreekt uit het hart: niet alleen inheemse volken hebben de natuur nodig om te leven, maar ook ‘de mensen die in hun huizen en steden zitten opgesloten, met hun airco’s en dichte muren’, alleen ‘zij zien het niet meer’.

De beperktheid van het westerse perspectief wordt ook krachtig verwoord door Elizabeth Wathuti, de jonge invloedrijke Keniaanse klimaatactivist die de vinger op de zere plek legt wanneer ze praat over ‘klimaatonrechtvaardigheid’, ofwel: het feit dat ‘de mensen die het minst vervuilen, er het meeste onder lijden’. Zo draagt Afrika minder dan vijf procent bij aan de wereldwijde uitstoot en vervuiling, maar wordt het hardst getroffen.

Redenen om dit boek niet te lezen

Als ik iets negatiefs moet noemen, is het de omslag met ijsbeertjes op ijsschotsjes, daar was wat meer innovatie mogelijk. En soms zal je bij deze bundel even denken: ja, maar is dit nu wel realistisch? Bijvoorbeeld wanneer Joyeeta Gupta een mondiale grondwet voorstelt, Chantal Mouffe een pleidooi afsteekt voor een nieuw, groen, links populisme, of wanneer Mazzucato stelt: ‘de overheid moet zeggen: je krijgt geen enkele vorm van overheidssteun, tenzij je bereid bent duurzaam te gaan produceren’. Maar dat is de kracht van dit boek: eerst de idealen, dan politieke haalbaarheid. Want wat politiek haalbaar is, staat niet los van hoe hoog we inzetten en hoe hard we samen eisen.

Redenen om dit boek wel te lezen

Fijn aan deze bundel is dat het de klimaatcrisis vanuit een adelaarsperspectief beziet en terecht in verband brengt met Grote Thema’s zoals de grenzen van kapitalisme, de passieve rol van overheden, mondiale ongelijkheid en armoede, de relatie tussen duurzaamheid en groei, inheemse volken, de coronapandemie, en ijdele hoop in ‘techno fixes’. Hoewel deze bundel vooral inzet op hoopvol denken, zijn stiekem juist ook de uitgezoomde, overkoepelende probleemanalyses zeer inzichtelijk. Wat ook zeker positief opvalt is de vorm: een boek met behapbare hoofdstukken van een zeer diverse groep personen. Dergelijke bundels mogen er wat mij betreft vaker verschijnen. Vooral als die personen allemaal, zoals Christiana Figueres het noemt, ‘koppig optimistisch’ zijn, want als we iets nu nodig hebben in de klimaatcrisis is het dat wel.

Lees ook:

Boeken over de klimaatcrisis zijn vaak somber bestemd. Toch is er ook een ander geluid te horen, publicaties waarin het optimisme overheerst. Drie voorbeelden van oplossingsgerichte boeken.