Met een nieuwe vaste tentoonstelling over het Joodse leven zoekt de Groningse synagoge contact met de buitenwereld. “Het jodendom is te vaak onzichtbaar, en onbekend maakt onbemind.”
De unieke koepeltorens aan de Folkingestraat zijn befaamd tot ver buiten Groningen. Toch komt vanuit de drukke winkelstraat maar weinig publiek de Groninger synagoge binnen, zegt Geert Volders, manager van de stichting Folkingestraat Synagoge. “Mensen lopen hier dagelijks langs, maar binnenstappen blijkt een te hoge drempel. Een synagoge voelt voor hen een stuk minder toegankelijk dan een kerk. ”
De nieuwe tentoonstelling die eerder deze maand werd geopend moet daar verandering in brengen, met persoonlijke verhalen en een moderne museale inrichting. Daarbij horen voorwerpen van Joodse fabrikanten, zoals bandenplaksetjes van Simson en een blik uit de puddingfabriek van Polak. Maar ook ‘doe-objecten’ waardoor bezoekers kennismaken met de sjabbatviering en de ingrediënten van koosjere maaltijden. “Zo raakt de Joodse historie van Groningen het leven van niet-Joodse bezoekers”, zegt Volders. Hij gelooft dat de rondleidingen het Jodendom weer zichtbaar maken. “Voorlichten en het ook naar buiten treden is noodzakelijk voor het Jodendom.”
Slechte ervaring
Volders, zelf niet-Joods, zet zich al jaren in voor de sjoel in de Groningse binnenstad. “Ik merk dat het grote publiek weinig weet over het Joodse leven. Die onwetendheid leidt vaak tot vooroordelen.” Tijdens rondleidingen hoort Volders weleens nare opmerkingen. “Het is misschien een hele positieve instelling, maar na een slechte ervaring denk ik niet gelijk ‘wat een antisemiet.’ Ik probeer verder te kijken en wil weten waar het vandaan komt.”
De Groningse synagoge is gebouwd in 1906, in een oosterse stijl met Moorse bogen boven de ramen en deuren. Latere verbouwingen maakten er een architectonische ratatouille van.
Op de begane grond in het ‘huis van leven’ vinden de vieringen plaats van de Joodse gemeente. Die was door de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog zo uitgedund, dat de sjoel begin jaren 1950 verkocht werd. Het gebouw deed jarenlang dienst als wasserij. Na een ingrijpende reddingsactie werd het gebouw in 1981 opnieuw ingericht en opgesplitst. Het voorste gedeelte en de balkons bieden plaats aan de nieuwe expositie van de Stichting Folkingestraat Synagoge. Een hekwerk scheidt het religieuze- van het tentoonstellingsgedeelte. Naast exposities zijn daar rondleidingen en educatieve programma’s.
Al veertig jaar werken de Joodse gemeente en de stichting samen. Anderhalve week terug, op Open Monumentendag, was het monumentale pand weliswaar dicht – het was sjabbat – maar buiten leidden Volders en zijn collega’s geïnteresseerden rond door de oude Joodse buurt.
“De Joodse gemeente doet niet aan werving en treedt dus weinig naar buiten”, zegt Volders. Maar de leden dragen wel bij aan het verspreiden van kennis over de Groningse Joodse gemeenschap. Zoals door de tentoonstelling. Bestuursleden deelden daarvoor verhalen en stelden rituele objecten en oude foto’s beschikbaar, die soms nog gewoon bij hen op zolder lagen. Zo werd het oude parochet – de Joodse voorhang, dat voor de Heilige Ark hangt, de kast in de synagoge waarin de Thorarollen worden bewaard – teruggevonden bij een van de gemeenteleden.
Verbinding tussen verschillende geloven
Halverwege het balkon van de synagoge, waar vroeger de vrouwen zaten tijdens de diensten, springt een zwart-witfoto van een helder kijkende jongen in het oog. Het is de dertienjarige Jacob van Dam, licht Volders toe. Zijn verhaal staat symbool voor de verbinding tussen verschillende geloven, waar de tentoonstelling naar zoekt. “Jacob en zijn ouders zaten tijdens de oorlog in onderduik bij de Groningse dominee Roorda. De Joodse familie overleefde het. De dominee niet.”
De Shoah vormt een onlosmakelijk onderdeel van de nieuwe vaste tentoonstelling, maar staat niet centraal.
Volders: “Als je hier voor een feestdag komt, wordt je niet direct met weer die Holocaust geconfronteerd. Je bent hier in een synagoge, niet in een oorlogsmuseum.”
De permanente tentoonstelling in de synagoge aan de Folkingestraat 60 in Groningen is wekelijks van dinsdag t/m vrijdag en op zondag toegankelijk voor publiek. https://www.synagogegroningen.nl/
Lees ook:
Met een thuisbezorgd-pakket leert een nieuwe generatie joden weer feestdagen vieren
Jongere generaties met joodse roots zoeken naar houvast bij de viering van joodse feesten. Voor hen blijkt de Amsterdamse Judaism in a box-actie een uitkomst.
