Deze clubnacht in Den Haag is gebaseerd op oude winti-rituelen: ‘Je gaat naar een dieper niveau’

Geluidskunstenaar Rachwill Breidel (26) zette zijn teleurstelling in het Nederlandse nachtleven om in een spirituele clubavond die hem wél bevalt: ‘In plaats van door geesten laten we ons overnemen door de muziek’.

Felle stroboscooplampen lichten de aardedonkere zaal op. Midden in de ruimte, achter de draaitafel van de dj, wordt een jongen met grote vleugels zichtbaar die heen en weer springt op dreunende beats. Het is nog vroeg op de vrijdagavond, maar om hem heen heeft zich al een groep bezoekers verzameld. Iedere keer dat de ruimte wordt verlicht, verschijnen hun langzaam dansende, flikkerende schaduwen op de muren.

“Niet alle bezoekers zijn zich ervan bewust, maar ze maken vanavond deel uit van een soort modern winti-ritueel,” zegt de Surinaams-Nederlandse Rachwill Breidel (26). Hij is het creatieve brein achter Ogri Meti, een nieuwe, terugkerende clubavond in Den Haag. Zowel de muziek als de inrichting van de ruimte zijn geïnspireerd door de Surinaamse winti-religie. Die is ontstaan door de samenvoeging van allerlei West-Afrikaanse godsconcepten, die tot slaaf gemaakte Afrikanen in de koloniale tijd meebrachten naar de plantages van Suriname (zie kader).

Teleurgesteld in de Nederlandse clubscene

Het idee voor de clubavond ontstond aanvankelijk door een gemis, vertelt Breidel, die zelf geluidskunstenaar en muzikant is. Hij raakte de afgelopen tien jaar teleurgesteld in de Nederlandse clubscene, die hij omschrijft als ‘weinig verrassend’. Breidel: “Er wordt veel eentonige techno gedraaid. Naar mijn idee mist er vaak een connectie tussen het publiek en de muzikanten, en ook tussen het publiek en hun fysieke omgeving. Daar is weinig aandacht voor, terwijl het kan helpen om zo’n avond op een dieper niveau te beleven.”

Hij ging op zoek naar nieuwe manieren om een clubavond te organiseren, en vond zijn inspiratie vlak bij huis: in de filosofie en rituelen van de winti-spiritualiteit, waar Breidel zelf mee opgroeide. “Winti-spiritualiteit draait juist om de connectie. Om het bewustzijn dat het goddelijke overal in de natuur en in alle elementen vertegenwoordigd is, en dat de mens in harmonie en eenheid leeft met alles om zich heen.”

Alternatieve staat van bewustzijn

Een belangrijk ritueel aspect van winti is het aanroepen of ‘channelen’ van vooroudergeesten en natuurgeesten, winti’s geheten, vertelt Breidel. Zij zijn verbonden met de natuurlijke elementen: aarde, lucht, water en vuur. Tijdens deze rituelen dansen de winti’s met de mensen, en soms nemen de vooroudergeesten zelfs tijdelijk bezit van het lichaam van hun nakomelingen.

Breidel: “Mensen kunnen dan in een alternatieve staat van bewustzijn raken, waarbij ze geen controle meer hebben over hun lichaam en hun manier van dansen. Met Ogri Meti – ‘wild beest’ in het Surinaams – probeer ik een avond te organiseren waarbij mensen zich laten overnemen door hun omgeving en de muziek, in plaats van door geesten. Het is een hedendaagse manier om diezelfde eenheid op een andere manier te ervaren.”

Ooit werd de oma van Breidel in Suriname tijdens een winti-ritueel rondom een vuur overgenomen door verre voorouders, vertelt hij. Ze begon op volstrekt onherkenbare, nieuwe manieren te dansen.

Breidel wijst op de stroboscooplampen die overal in de ruimte opgesteld staan. Het verhaal van zijn oma was de inspiratiebron voor deze lichtinstallatie, die hij samen met kunstenaar Kay Churcher ontwierp. De avond kwam er ook met steun van kunstenaarscollectief Instrument Inventors Initiative. “De lichten reageren op de muziek, waardoor de beleving van de muziek versterkt wordt. Tegelijkertijd zorgen ze voor iets van die rituele ervaring van het samen dansen rond een vuur.”

Monoritmisch versus polyritmisch

Dan, met een glimlach: “We hebben er wel een futuristische draai aan gegeven. Eerder dan het oproepen van verre voorouders, willen we met deze lichtinstallatie toekomstige nakomelingen uitnodigen om alvast mee te dansen.”

Ook de muziek is anders dan veel bezoekers gewend zijn, zegt Breidel. De technomuziek die in Europa nu veel gedraaid wordt, is veelal monoritmisch. Het is een versimpelde versie van de originele, zwarte technomuziek uit Detroit, vertelt hij. De dj’s tijdens Ogri Meti draaien daarentegen veelal polyritmische muziek – in navolging van veel Afrikaanse muziek die tijdens winti-rituelen centraal staat. Dat betekent dat er meerdere ritmes tegelijkertijd gebruikt worden.

Zo krijgt de muziek een opzwepend karakter en zijn de ritmes voor de hersenen te complex om te verwerken. “Je kunt daardoor in een trance raken”, vertelt Breidel. “Als ik zelf dit soort muziek hoor, dan worden mijn dansbewegingen bijvoorbeeld vanzelf groter en explosiever. Daar kan ik niets aan doen.”

Bij het publiek blijkt de spirituele achtergrond van het feest over het algemeen overigens geen directe aanleiding om vanavond te komen. Hun belangrijkste drijfveer is de behoefte aan nieuwe muziek- en danservaringen, waarover ook Breidel spreekt.

Iets bijzonders

Dat geldt ook voor de Belgische student Cis de Gendt (24), die midden op de vloer wild staat te dansen. Samen met wat medestudenten is hij hier ‘via via’ beland. “Het is lastig te verwoorden, maar er gebeurt hier iets bijzonders,” zegt hij even later als hij buiten afkoelt. “De muziek is heel ritmisch en verandert steeds – er lijkt een soort verhaal in te zitten. Tijdens techno-avonden kan ik er vaak niet goed inkomen omdat de muziek eentonig en saai is, terwijl ik erg van dansen houd. Nu heb ik er geen enkele moeite mee.”

De Italiaanse Paolo Piaser (31), die vanwege een masterstudie tijdelijk in Den Haag woont, walst in zijn eentje rond over de dansvloer. “De sfeer is hier relaxed. Deze plek heeft elementen van een nachtclub, maar het is niet zo afgeladen dat ik geen ademruimte meer heb,” zegt hij. “Iedereen geeft elkaar de ruimte, en toch is de sfeer intiem. Ik voel geen belemmeringen om gewoon te bewegen zoals ik dat wil.” Wat hem verder opvalt, is de zorg voor de inrichting van de ruimte. “Door het gebruik van de lichten ervaar je de muziek heel intens.”

Energie

Naarmate de avond vordert, stroomt de dansvloer verder vol. De beats worden sneller en zwaarder, alsof er naar een climax toegewerkt wordt. Sommige mensen hebben hun ogen dicht en bewegen zich langzaam en minimaal, anderen gebruiken hun armen en benen volop tijdens het dansen. Allemaal cirkelen ze om de draaitafels in het midden, die als een magneet aantrekkingskracht uitoefenen. Plotseling verandert de lamp onder de draaitafel subtiel van kleur. Een warm licht kruipt omhoog. Even lijkt het alsof de dj in een groot vuur danst.

Thorin Sittner (25), die vanuit Scheveningen is afgereisd, is blij verrast. In zijn vriendengroep ging deze clubnacht rond omdat er vernieuwende elektronische muziek geprogrammeerd zou worden. “De ritmes van deze muziek zijn opmerkelijk snel en dansbaar, dat heb ik nog nooit eerder ergens op deze manier gehoord. Ik krijg er allemaal energie van.”

Lees ook:

Afrikaanse geesten zijn niet langer taboe

Onder Surinaamse en Antilliaanse jongeren groeit de interesse in traditionele geloven zoals winti en bruá. Voor hun ouders is het taboe, maar in hun zoektocht naar identiteit komen de jongeren bij de Afrikaanse geesten uit.