De zin van Dilara Bilgiç: Oordelen over anderen komen voort uit onze eigen niet-onderkende en onvervulde behoeften

Meer en minder bekende Nederlanders kiezen hun favoriete zin. Vandaag: Dilara Bilgiç (19), student psychologie en schrijfster.

Het werkt voor mij als een skelet voor de gesprekken die ik heb, de ideeën van de psycholoog Marshall Rosenberg. Zijn inzichten over geweldloze communicatie helpen me, ik gebruik ze in mijn nieuwe boek De gelabelde.

Rosenbergs werk kwam ik pas vrij recent tegen, maar ze sloten aan op waar ik me al langere tijd mee bezig hield: dat je moet kijken naar de mens voorbij de labels.

Het is een illusie te denken dat we zonder labels kunnen – taalkundig hebben we ze nodig, psychologisch kunnen we niet zonder. Dus ik pleit er niet voor om met labelen op te houden, maar om je bewust te zijn van de labels en generalisaties die je gebruikt. Dat opent de mogelijkheid om de diversiteit onder alle hokjes te zien.

Alsof er maar twee soorten mensen zijn

In de coronatijd zag je dat sommige mensen die tegen vaccinaties zijn anderen uitmaakten voor schapen die mak het overheidsbeleid volgden, en omgekeerd, ja, dat waren dus wappies. Alsof er in Nederland maar twee soorten mensen zijn.

‘Wappie’ is een containerterm, net als ‘PVV’er’ of ‘salafist’. Het zijn stereotypen, toegekend aan een grote groep mensen. Filosofie, theologie, psychologie, literatuur: ik put eruit om te laten zien dat we zo veel meer zijn dan een etiket. Dat is belangrijk in een gepola­riseerde maatschappij.

Die manier van actief strijden tegen je bevooroordeeldheid kun je inzetten bij één-op-ééncontact, maar het helpt ook om vrede te krijgen met jezelf. Ik zie mijn vele identiteiten nu veel meer als een verrijking en verzoening.

In mijn vorige boek De black box democratie richtte ik me op de politieke filosofie, nu kijk ik meer naar de persoonlijke relaties. Stel, er komt iemand met een verwijt op je af. Dat verwijt is niet zozeer een persoonlijke aanval, maar vooral een uiting van onvervulde, niet-onderkende behoeftes, zoals Rosenberg het mooi verwoordde. Hij gaf als voorbeeld een echtgenote die tegen haar man klaagt: ‘Je werkt avond aan avond, je geeft meer om je werk dan om mij’. Volgens Rosenberg heeft ze dan ‘eigenlijk behoefte aan nabijheid’.

Je eigen vooringenomenheid onder ogen zien

Als je op zoek weet te gaan naar die behoefte, krijg je een gesprek op een heel ander ­niveau. Je merkt dan hoeveel ‘De Ander’ eigenlijk op je lijkt en net als jij onbevredigde ­behoeftes heeft, maar die soms op een onhandige manier uit. Om dit te kunnen ontdekken moet je wel je eigen vooringenomenheid onder ogen zien.

Op YouTube ben ik in gesprek gegaan met Jikkenien, een vrouw die op de PVV stemt. Ik wilde de mens achter dat label leren kennen, proberen te begrijpen en verbinden. En ik hoopte ook dat zij de mens voorbij het label ‘hoofddoekje’ zou leren kennen. We spraken tijdens de opname vooral over wat haar zorgen zijn, en hoe ze tot haar wereldbeeld kwam. Na afloop van de opnames deelde ik mijn zorgen, vertelde wat haar woorden met me deden.

We stonden ver van elkaar af en werden het niet met elkaar eens, maar het gesprek was respectvol. Op geen enkel moment werd het een verhit debat. Nadien bedankte ik haar met een sms’je voor haar deelname. Ze stuurde me een kort berichtje terug, afgesloten met een hartje.

Lees ook:

Khadija al Mourabit: ‘Als het lichaam stilstaat, beweegt de geest ook niet’

Meer en minder bekende Nederlanders vertellen over de zin die hen inspireert. Vandaag: Khadija al Mourabit (42), filosoof, documentairemaakster en hoofdtrainer bij Fawaka Ondernemersschool.