De zin van Araa al Jaramani: Er is een land waar vrouwen willen wonen

Meer en minder bekende Nederlanders kiezen hun inspirerende zin. Vandaag literatuurwetenschapper, socioloog en schrijver Araa al Jaramani. Ze vluchtte in 2013 uit Syrië en is verbonden aan het Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute.

‘Het was riskant, maar bij het begin van de Arabische Lente móest ik de straat op. We demonstreerden in Damascus tegen dictator Assad. Syrische mannen en vrouwen, schouder aan schouder.

We zongen een bekend liedje, ons strijdlied. Tot een jongeman ons, vrouwen, toeschreeuwde dat we stil moesten zijn, achter de mannen moesten gaan lopen en hun slogans nazeggen. Wij mochten zeker geen vooraanstaande rol in het protest vervullen. Waarom? Omdat we geen leidinggevend talent waren? Nee, omdat we vrouw waren.

Dat rolpatroon hebben vluchtelingen meegenomen. Ik organiseerde, toen we met ons gezin naar Nederland waren gevlucht, voor mannen informatieavonden over familierecht. Wat werden ze boos! ‘Hoezo krijgt die vrouw van mij de helft van mijn vermogen als ik ga scheiden? Waarom heeft een vrouw zoveel rechten?’ Dat zit diep in hun mentaliteit verankerd. Ze vinden het verraad dat de Syrische huwelijksspelregels hier niet allemaal rechtsgeldig zijn.

Maar waar kiest een vrouw voor, zeker als ze aan scheiden denkt? Voor een rechtssysteem waarin je zomaar door je man op straat gezet kunt worden en je kinderen kunt verliezen? Waarin je niet moet zeuren als je mishandeld wordt, want dat ligt toch aan jezelf?

Dat systeem is bedacht door mannen uit alle religies in Syrië en door dictators in stand gehouden. Vrouwen zijn het slachtoffer.

Mijn voornaam betekent ‘meningen’

Ik kom uit een druzische familie. Mijn voornaam, Araa, betekent ’meningen’. Dat is een opdracht die ik van mijn vader heb meegekregen. Daarom kan ik niet zwijgen. Ik heb meningen, als onderzoeker, als moeder, als partner, als schrijver.

Als druzisch meisje droeg ik in Syrië geen hoofddoek, toen ik eenmaal getrouwd was met een moslimman wel. Van hem hoefde het niet, maar hij zei: als je met een hoofddoek over straat gaat, beschermt je dat tegen mannen die je anders lastigvallen.

Dat viel tegen. Een hoofddoek dient de mannelijke eer en ondersteunt zijn status bij andere mannen. Je draagt een hoofddoek dus niet voor jezelf, maar om je echtgenoot tegen andere mannen te beschermen. Mij hielp die hoofddoek niets. Ik deed hem dan ook meteen af toen ik in Nederland aankwam. Hier kan ik gewoon over straat. Wat een vrijheid! Mannen kijken me niet voortdurend na als een seksobject, ze zien gewoon iemand lopen. Daardoor beweeg ik me hier zorgeloos.

Feminisme is in de Arabische wereld een scheldwoord

Drie jaar geleden las ik dat citaat van Joke Smit. Het is een liedje uit 1976, dat de titel werd van haar bundel feministische essays: ‘Er is een land waar vrouwen willen wonen, waar onrecht niet als een natuurgegeven wordt beschouwd’. Dat is waar ik me voor inzet: dat ongelijkheid geen natuurgegeven is.

Feminisme is in de Arabische wereld een scheldwoord: ‘vrouwen willen als mannen zijn’. Ik zie het als strijd voor democratie. Zelfs progressieve mannen zeggen: eerst democratie, dan volgen vrouwenrechten later wel, maar ik vind dat absurd. Een democratie zonder seksegelijkheid, dat is toch geen democratie?

Als de helft van de wereld onder onrecht lijdt – eigenlijk zit het alleen in Europa wel redelijk goed – dan komt het niet goed met de wereld. En met Syrië? Ik heb niet de illusie dat Assad ooit vertrekt. Dat is een nachtmerrie. Toch vind ik dat gelijke rechten ook voor burgers daar moeten gelden, dat is mijn droom.”

Lees ook:

In Syrië was Araa al Jaramani scenarist, ze schreef voor de bekendste soap van het land (en omstreken). Ze moest uitwijken toen haar scenario over corruptie ging. Dat stond het Assad-bewind niet aan. Voor Trouw analyseerde ze Nederlandse soaps. “Krijg ik de kans dan maak ik Hollands drama.”