De vraag naar onze bestemming moet open blijven

Wie ben ik werkelijk? Is er op deze wereld een plek voor mij, een betekenis voor mij, voor mijn persoon, voor mijn leven?’ Gedurende zijn jeugdjaren, getekend door drugs en ellende, werd de Italiaanse Eugenio dag en nacht door deze vragen gekweld. Hij is niet de enige. De ontreddering en wanhoop die jongeren ervaren als gevolg van drugs, geweld, verwaarlozing en pesterijen is overal om ons heen. De ggz barst uit haar voegen om aan de grote hulpvraag bij jonge mensen tegemoet te kunnen komen.

Toch mis ik in onze samenleving nog te vaak de aandacht voor dat ene, onderliggende probleem: de opvoedkundige nood, het probleem van de opvoeding.

‘Alleen een echte, mooie, opnieuw gevonden opvoedingskunst kan weer kracht en hoop geven aan jonge mensen van onze tijd.’ Dat zegt dr. Silvio Cattarina, oprichter van L’Imprevisto, een therapeutische communiteit in het midden van Italië, die ontspoorde jongeren opvangt en begeleidt op weg naar herstel. Ik ben dit zo met hem eens. Vaak is het onnoembare leed en verdriet dat vastgelopen jongeren met zich meedragen niet meer door volwassenen te overbruggen. De taal is er niet, de afstand is te groot of de wil om hen te bereiken ontbreekt eenvoudigweg.

In de reguliere therapieën ligt het accent vooral op het verleden, het lijden en de strijd die iemand ondervonden heeft en vervolgens: het begrijpen en verwerken ervan. Maar waar vinden jongeren oriëntatie en houvast als het gaat om het hier en nu en om de weg die voor hen ligt? Wie kunnen hen hierin voorgaan, tot voorbeeld zijn? Wie helpen hen zichzelf te leren kennen?

Ik denk dat er op dit punt nog een wereld te winnen is. Een samenleving die voor een belangrijk deel drijft op uiterlijkheid, groepsdenken, prestatiedrift en succes, en waarin door commercie gedreven influencers bepalen hoe je je moet kleden en gedragen om erbij te horen, is heel ver verwijderd van die oeroude, fundamentele notie: zelfkennis.

De grote vraag is altijd dezelfde

Precies dat is het uitgangspunt van L’Imprevisto: vanuit maximale aandacht en eerbied voor jongeren, hen de kans bieden om te groeien en tot zelfkennis te komen. In de eerste plaats door hen over zichzelf te laten vertellen, over hun ervaringen, hun hoop en wensen. In de tweede plaats door hen te onderwijzen en voor te gaan in het hervinden van vertrouwen en van de moed en kracht die nodig zijn om het leven aan te gaan.

Volgens de gelovige Silvio Cattarina gaat het er steeds weer om de vraag naar waar we voor bestemd zijn open te houden, niet weg te kruipen – in onverschilligheid, destructiviteit, cynisme – maar ontvankelijk te blijven voor wat als een roep naar ons toe komt. Dat vraagt niet om influencers maar om oprecht betrokken mensen: vrienden, ouders en leraren die, mét hun eigen fouten en tekortkomingen, onderwijzen door wat ze zeggen, doen en vooral: door wie ze zijn.

Om met een citaat van Cattarina af te sluiten: ‘Men moet bouwen op de rots van het eigen hart en op het hart van God. Want de grote vraag is altijd dezelfde. Het is de vraag die al die lange en dramatische jaren door de valleien van ons innerlijk voer: aan wie zal ik mijn leven geven? Aan wat en aan wie zal ik ooit de gave geven van mijn leven?’

Welmoed Vlieger (1976) studeerde wetenschap van godsdienst en levensbeschouwing, en ook wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam. Lees haar columns hier terug.