De film De man uit Rome is mede gebaseerd op het huilende Mariabeeld dat het Limburgse Brunssum midden jaren negentig in de ban hield. Waarom halen mensen zoveel hoop uit een Mariabeeld dat tranen plengt? En wat doe je als het dan toch geen wonder blijkt te zijn?
Op dinsdagavond 27 juni 1995 zit Jan Coumans, dan 63 jaar oud, in zijn Brunssumse woonkamer de krant te lezen. Als zijn oog op het Mariabeeld valt dat in de kamer staat, ziet hij een druppel bloed vloeien. Ook zijn vrouw Gerda zegt het beeld niet veel later te hebben zien huilen en zie: het wonder van Brunssum is daar.
Het nieuws van het huilende Mariabeeld verspreidt zich over het dorp en omgeving. Wanneer de eerste belangstellenden zich melden, besluiten Jan en Gerda het beeld buiten voor het raam neer te zetten op een geïmproviseerd altaartje. Dat komt de verering ten goede. De mensen stromen massaal toe.
Al snel regent het wonderen in Brunssum. Een buurtbewoonster in een rolstoel ziet het beeld ook huilen. Volgens de vrouw rook het op dat moment in de straat naar ‘hemelse bloemen’. Een buurvrouw zou nadat ze het beeld van de Moeder Gods had aangeraakt, van reuma genezen zijn. Brunssum als het nieuwe Lourdes.
Forensische technieken
Het bisdom Roermond is sceptisch en raadt gelovigen af om naar Brunssum af te reizen. Het is in de ogen van de kerkelijke autoriteiten niet duidelijk of de tranen van het Mariabeeld een bovennatuurlijke oorsprong hebben.
Niet lang na de eerste tranen reist ook pater Joannes Touw, monnik van de benedictijnerabdij in Mamelis, naar Brunssum. Hij is gespecialiseerd in dit soort buitengewone verschijnselen en zet forensische technieken en wetenschappelijke methoden in om bedrog op devotioneel terrein te ontmaskeren.
De gebeurtenissen in Brunssum dienden ter inspiratie voor de film De man uit Rome, die nu in Nederlandse bioscopen te zien is. Regisseur Jaap van Heusden sprak uitgebreid met pater Touw tijdens de onderzoeksfase van zijn film. Die gaat over een huilend Mariabeeld in een Limburgs dorp. Hoewel Van Heusden zegt dat in totaal zeven verschillende vermeende wonderen hem geïnspireerd hebben, schemert door heel zijn film Brunssum heen.
Smeltende tranen
“Zo’n wetenschappelijk onderzoek naar een huilend beeld heeft absoluut waarde”, zegt Van Heusden. “Maar je ontkomt er niet aan om als onderzoeker met de mensen om wie het gaat te spreken, met ze te eten en uit te vinden waar voor hen de noodzaak van dit wonder vandaan kwam. Dat laat mijn film zien. In Brunssum is daar in de pers eigenlijk weinig aandacht voor geweest.”
Touw weet nog gedetailleerd te vertellen over die tijd. “Samen met een andere onderzoeker kreeg ik al snel een van de tranen van de huilende Maria van Brunssum te pakken. Het bleek hars te zijn met een smelttraject van 90 tot 112 graden Celsius.”
“Je had destijds in het Italiaanse Civitavecchia ook een bloedwenende Madonna. Die heeft waarschijnlijk als inspiratiebron gediend”, vertelt Touw.
Dilemma over uitkomsten
In De man uit Rome wordt de Italiaanse priester Filippo door het Vaticaan naar Zuid-Limburg gestuurd om een Mariabeeld dat weent te onderzoeken. Is hier sprake van bedrog of is er vanuit de hemel ingegrepen? Ook in dit dorp gebeuren wonderen. De jonge, zwijgzame vrouw die het beeld als eerste zag huilen lijkt genezende gaven te hebben.
Al snel komt Filippo voor een dilemma te staan. Het dorp waar het om gaat kampt met een verschrikkelijk trauma en het huilende Mariabeeld geeft na jaren van groot verdriet wat troost en verlichting. Moet Filippo de resultaten van zijn zeer kritische wetenschappelijk onderzoek wel delen? Van Heusden: “Daar kan ik geen antwoord op geven, dat is iets waar je zelf achter moet komen. De kijkers van de film moeten zelf die reis doormaken.”
Pater Touw vindt De man uit Rome een mooie film. “Wat er goed in naar voren komt is de vraag: Wat doe je als onderzoeker met de waarheid?” In Brunssum probeerde Touw ‘gedoseerd’ hiermee om te gaan. Ook hier was er sprake van een trauma bij betrokkenen. De eerste man en een zoontje van Gerda Coumans kwamen dertig jaar voor Maria’s tranen om bij een verkeersongeluk. Een andere zoon kreeg een hersenbloeding. Die tranen konden geen toeval zijn.
“Eerst heb ik de dingen op een rijtje gezet, zodat ik alles duidelijk wist”, vertelt Touw. “Ik heb zelfs een beeld uit dezelfde serie gekocht als het ‘wonderbeeld’ en daar de föhn opgezet. Het hars liep er zo uit. Ik was eigenlijk van plan om daarna de familie bij elkaar te roepen en te zeggen: ‘Zo en zo zit het. Laten we het rustig afbouwen.’ Maar toen lekte de eerste resultaten van mijn onderzoek uit.
“Je kunt zeggen: ‘laat het’. Op een bepaalde manier is dat ook zo. Maar als mensen daar verkeerde troost uit putten, omdat het maar schijntroost is, dan zijn die mensen minder geholpen.”
Varkensbloed
Huilende Mariabeelden zijn iets van alle tijden. Zo kwam deze maand het dorp Trevignano Romano, even boven Rome, in het nieuws. Sinds 2016 wordt daar een Mariabeeld vereerd dat spontaan bloed zou hebben gehuild. De sporen waren nog goed zichtbaar. Maar de zaak kantelde ook hier. Een privédetective onthulde onlangs dat het zou gaan om varkensbloed en nu onderzoekt de Italiaanse justitie de zaak. De eigenaresse van het beeld is sinds een week of twee niet meer gezien.
Ondanks al dit bedrog, kost het vaak moeite om pelgrims van hiervan te overtuigen. “Volgens veel mensen gaat het slecht in de wereld. Daarom zeggen ze: Maria huilt overal, dus ook in Brunssum”, zegt pater Touw.
Ook regisseur Jaap van Heusden wijst op de huidige tijd die mensen gevoelig maakt voor wonderen. “Ik denk dat het behoorlijk chaotische tijden zijn, waarin veel dingen, ook van heel ver, op je afkomen. Niet alleen maar uit je familie of je buurt, maar vanaf de hele wereld. Dan moet je het kaf van het koren weten te scheiden. Dat is soms niet meer te doen.”
Lees ook:
De bloedtranen van Maria
Van Limburg tot Groningen telt Nederland honderden voormalige bedevaartsplaatsen. Trouw zoekt deze zomer naar sporen van de vergeten devotie. Vandaag: wonderen in de huiskamer in Oirsbeek.
