De klimaatverandering dreigt ook de islam in het hart te treffen

Alles went, bijvoorbeeld dat de ijskappen van Groenland en de beide polen smelten als waterijsjes in de zomer, net als gletsjers op de toppen van de Himalaya. Het schokeffect van ‘Amersfoort aan Zee’ lijkt uitgewerkt.

Maar nu dreigt de klimaatverandering ook de islam in het hart te zullen treffen, en dat is toch wel een raar idee. Er zou een reële kans bestaan dat over zo’n dertig jaar de pelgrimage naar Mekka, de hadj, ’s zomers ­onmogelijk zal zijn, vanwege levensgevaarlijke hitte. Dat meldt het Massachusetts Institute of Technology (MIT).

De jaarlijkse hadj is een van de belangrijkste rituelen van de islam. Hij volgt het maanjaar dat korter is dan het zonnejaar. Daardoor valt hij net als de ramadan elk jaar elf dagen vroeger. Dit jaar was het afsluitende offerfeest op 10 augustus. De komende vijf tot zes jaren zal de hadj net als nu in de zomer plaatsvinden. Daarna komt hij ­geleidelijk terecht in gematigder lenteweer. Het MIT-rapport verwacht nog geen onoverkomelijke problemen in de zeer nabije toekomst, maar mogelijk wel over zo’n dertig jaar, als de hadj zijn cyclus heeft voltooid en is teruggekeerd in de hete periode.

Een islam zonder hadj, ondenkbaar

Volgens sombere voorspellingen zullen tegen die tijd de temperaturen wereldwijd ettelijke graden zijn gestegen. Ook het vochtgehalte in de lucht kan dan zijn toegenomen. Hoe hoger de hitte en hoe vochtiger de lucht, hoe erger de ellende. Die twee factoren zijn samen beslissend voor de vraag of een menselijk lichaam de buitenlucht aankan, zonder ernstig risico van dodelijke aandoeningen, ook bij kerngezonde personen.

Op dit moment zouden er geen plekken op aarde zijn waar de nood zo hoog is. Maar MIT vreest dat die plekken er over dertig jaar wel zullen zijn, bijvoorbeeld in Mekka, nu al een snikhete oven. Die fatale toestanden zullen er ook dan niet elke dag zijn, maar wel bij uitschieters van het weer, die ook de hadj kunnen treffen.

Binnen met de airco aan red je het wel. Pelgrims hebben het moeilijker. De hadj duurt vijf dagen. De pelgrim brengt dertig uur in de buitenlucht door. Dat zal, als de pessimisten gelijk krijgen, over dertig of anders wel zestig jaar, nog een cyclus later dus, ’s zomers niet langer verantwoord zijn. Een islam zonder hadj, ondenkbaar. Er zit misschien een positieve kant aan de zaak. Religieus ­gevoel zit bij gelovigen diep. Als de godsdienst in het ­geding is, kan dat voor moslims een extra motivatie zijn in de strijd tegen opwarming.

De Saudische autoriteiten hebben als een soort EHBO-maatregel plannen voor een enorm schuifdak boven het plein waar de pelgrims in een maalstroom rondom de kaabah lopen, het heilige dobbelsteengebouwtje in Mekka. Nu bieden parasols beschutting. Het MIT-rapport ­adviseert het aantal pelgrims, zo’n twee miljoen, drastisch te verlagen.

Overigens is een ander gevaar vooralsnog acuter: verdrinking. In woestijnen kun je verdorsten, maar soms kan er zomaar een schaamteloze bak regen vallen, ook in Mekka. In 2017 stond de naburige havenstad Jeddah blank. Veel erger was de watersnood van 2009, in dezelfde stad op 25 november, de dag waarop in dat jaar de hadj begon. Er viel in vier uur 7 centimeter water, 9 procent van de Nederlandse neerslag in een heel jaar. In Jeddah arriveren de pelgrims, per vliegtuig, bus of boot. De stad heeft 4 miljoen inwoners, maar mist een serieus afwateringsysteem. Volgens een bescheiden schatting moeten er bijna 500 mensen zijn verdronken.

Lees ook:

Bedevaartsboycot: kun je nog met goed fatsoen naar Mekka?

Terwijl pelgrims dit jaar traditiegetrouw naar Mekka trekken, twisten moslims die thuis bleven over een bedevaartsboycot. Kan het eigenlijk wel: op hadj gaan in een land dat mensenrechten schendt en oorlog voert tegen buurland Jemen?